ولايت تكوينى زمينه‌اى براى ولايت تشريعى‌

(1) همانگونه كه در ابتداى سخن اشاره نموديم، ولايت تكوينى از امور باطنى و قدرتهاى نفسانى است كه يك انسان كامل هر چند كامل نسبى، مى‌تواند آن را دارا باشد، به گونه‌اى كه اراده‌اش بر جهان هستى حاكم شود و چنين سلطه و قدرتى، البته داراى مراتبى است كه تابع مراتب قرب به سوى خداى جهان است، و از طريق قرب معنوى كه با تهذيب نفس و آشنا شدن به آخرين هدف قرب يعنى ذات اقدس احديّت ممكن است به دست بيايد و انسان را از مرحله عبوديّت تا ربوبيّت سير تكاملى دهد؛ يعنى انسان در اثر بندگى خدا، بتواند، خداگونه در اين جهان تصرّف نمايد كه در حديث چنين آمده كه:

«العبوديّة جوهر كنهها الرّبوبيّة».[1] «بندگى خدا و پيمودن صراط قرب به حق، گوهرى است كه باطن آن ربوبيّت، يعنى قدرت و توانايى الهى است».

عرفا، كمال و قدرتى را كه در اثر عبوديت و اخلاص و پرستش واقعى نصيب انسان مى‌گردد به مراحل و منازلى تقسيم كرده‌اند:

1- روشن‌بينى و حقيقت‌يابى چنانچه در قرآن كريم نيز بدان اشاره شده است.

... إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقاناً ....[2] «اگر تقواى الهى را پيشه كنيد، خداوند سرمايه تشخيص حق از باطل را به شما مى‌دهد».

2- سلطه بر نفس (ولايت بر نفس) در خواهشهاى نفسانى و در انديشه‌هاى پراكنده يعنى نيروى تسلط بر قواى غضبيه، شهويه و متخيله.

3- سلطه بر بدن به گونه‌اى كه بتواند اعمال خارق العاده انجام دهد.

4- سلطه بر خلع بدن يعنى روح بتواند بدون استخدام بدن فعاليت كند.

5- سلطه بر جهان طبيعت خارج از بدن كه اين بالاترين مرحله از مراحل ولايت تكوينى است. و معجزه انبيا و صدور كرامات از اولياى خداوند مبتنى بر همين مرتبه از ولايت تكوينى است كه والاترين مقام است.

[1] - مصباح الشّريعه، الباب الثانى، ص 7.

[2] - انفال/ 29.