برنامه حكومت اسلامى‌

(1) بهترين برنامه‌اى كه مى‌توان براى حكومت اسلامى ارائه نمود، همانا عهدنامه‌[1] مولاى متقيان امير المؤمنين- صلوات اللّه و سلامه عليه- به مالك اشتر است كه به طور تفصيل، ابعاد سياستهاى حكومت اسلامى را در آن بيان فرموده- كه خود نياز به بررسى دقيق و همه جانبه دارد و اميد كه در فرصتهاى مناسب، توفيق آن حاصل گردد- و اجمال آن به اين صورت است كه ابتدا آن حضرت درباره شخص «والى» دستورات و سفارشاتى بسيار ارزنده بيان مى‌فرمايد و سپس ملت را بر هشت صنف تقسيم نموده و درباره هر كدام برنامه‌ها و توصيه‌هايى بيان فرموده. و ضمنا ارتباط و قوام اجتماع را به اين اصناف گوشزد مى‌نمايد. اما در قسمت اول- درباره «والى»- چنين مى‌فرمايد:

1- كارهاى خود را بر اساس تقوا و پرهيزكارى و دورى از شهوات و خودخواهى‌ها و خودپسندى‌ها تنظيم كند و از مدح مديحه‌سرايان به «والى» جلوگيرى نمايد.

2- از عواقب شوم امراى پيشين- كه بر اساس ظلم و ستم بر مردم حكومت نمودند- عبرت بگيرد؛ زيرا ممكن است خود نيز گرفتار آن شود.

3- نسبت به ملت با عطوفت و مهربانى و رحمت عمل كند و خدمتگذار باشد، نه فرصت طلب.

4- از سودجويى و فرصت‌طلبى خويشاوندان و اطرافيان خود جلوگيرى نمايد.

[1] - عبده/ شرح نهج البلاغه 3/ 82/ نامه 53.