امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: «رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: پروردگارا! خلفاى مرا مورد رحمت قرار ده- و اين سخن را سه بار تكرار كرد- گفتند: يا رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم خلفاى شما چه كسانى هستند؟ فرمود: آنان كه بعد از من خواهند آمد و حديث و سنّت مرا- براى مردم- بازگو مى‌كنند و آن را به مردم ياد مى‌دهند».

دلالت اين حديث از دو جهت، مورد بررسى قرار گرفته است:

1- منظور از خلفا در اين حديث چه كسانى هستند؟

2- حدود خلافت آنان چيست؟

خلفاى رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم چه كسانى هستند

(1) نسبت به خلفاى مورد نظر در حديث فوق سه احتمال مطرح شده است.

الف- امامان معصوم (ع)

(2) احتمال اوّل: ممكن است كه منظور رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم از «خلفا»، ائمه اطهار باشند، بنابراين، خلافت مخصوص امامان دوازده‌گانه خواهد بود.

پاسخ:

رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم معرّف خلفاى خود را- در اين حديث- راوى حديث و سنّت قرار داده و اين گونه صفات مناسب امامان اهل البيت نيست و در هيچ حديثى تحت اين عنوان معرفى نشده‌اند؛ زيرا آنان داراى صفاتى عاليتر و مشخصاتى بالاتر از اين مى‌باشند و خود سرچشمه علم و معرفت به احكام الهى هستند.

علاوه آنكه صفت «راويان حديث» صفت كلّى است كه بر غير امامان عليهم السّلام نيز صدق مى‌كند و بنابراين چگونه ممكن است معرّف دوازده نفر مخصوص باشد. و اگر منظور رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم امامان دوازده‌گانه مى‌بود، هرآينه به نام و نشان مخصوص به خود آنان ذكر مى‌كرد، نه تحت عنوان كلى كه شامل ديگران نيز بشود، همچنانكه در بسيارى از