مسلمين در «يوم الشك» عملا بنا را بر عدم ثبوت هلال بگذارند، همگان در يك حالت قرار خواهند گرفت (روزه يا افطار) و همچنين در يك روز، عيد خواهند داشت، نه دو روز و اختلاف و بى‌نظمى موجود غالبا منشأهاى ديگرى دارد، از جمله اختلاف در صلاحيّت حكّام عامّه يا خاصّه كه با فرض حجيّت «حكم حاكم» رفع نخواهد شد.

د: از اينها كه بگذريم، «ثبوت نزد حاكم شرع» هر چند بدون صدور حكم رسمى نيز مى‌تواند تا اندازه‌اى نظم را به وجود آورد؛ زيرا ثبوت نزد او هر چند براى ديگران حجّت نيست ولى اطمينان‌بخش است.

دليل شرعى‌

(1) دليل شرعى كه فقها براى اثبات حجيّت «حكم حاكم» (ولايت فقيه در موضوعات) ذكر نموده‌اند جمعا عبارت است از دو دسته احاديث.

الف: احاديث مخصوص به «هلال».

ب: احاديث عام.

دسته اوّل: احاديث خاص‌[1]

1- صحيحه محمّد بن قيس‌

(2) يادآور شديم‌[2] كه در دلالت اين حديث بر حجيّت حكم امام عليه السّلام درباره «هلال»، هيچ گونه جاى ترديد نيست، ولى همانگونه كه گفتيم اين حديث مخصوص به امام معصوم است و شمول آن نسبت به فقيه، بستگى به اثبات ولايت عامّه براى او دارد.[3] علاوه آنكه مخصوص به «هلال» است و شامل موضوعات ديگر- اعمّ از عمومى و شخصى- نيست. مگر آنكه از به كار بردن كلمه «امام» در حديث مزبور استفاده كنيم كه كليه موضوعاتى كه نظر دادن امام در آنها- به دليل حفظ نظم- ضرورى باشد نيز همين‌

[1] - جمعا شش حديث كه در متن صريحا يا به طور اشاره ذكر شده است.

[2] - صفحه 355.

[3] - مستمسك 8/ 460.