اين قبيل، حتّى بدون آشنايى به ادبيات عرب- كه كليد فهم قرآن و منابع حديث است- فقيه شد و تنها با استفاده ناقص از يك كتاب لغت و واژه قرآنى و ديدن يك يا چند كتاب تفسير مى‌توان در مسائل اسلامى، اظهار نظر كرد.

اين درست بدان ماند كه بگوييم دانستن نام چند دارو و چند مرض و واژه طبى، معناى طب را مى‌دهد و شخص بدون آنكه دوره دانشكده طب را خوانده باشد و تجربيات عملى را در اين زمينه انجام داده باشد، مطبّ باز كند و به مداوا و معاينه بيماران بپردازد.

ولى غافل از آنكه نه آن فقه است و نه اين طب، اگر فقيه و مفسر شدن به اين آسانى بود، همه فقيه و مفسر مى‌شدند و آن همه كتابهاى فقه و تفسير، زايد و لغو بود و زحمات پنجاه ساله يك فقيه و يا يك مفسر، بيهوده به شمار مى‌رفت.

به هر حال، «فقه» در لغت به معناى «فهم و دانايى» است و در اصطلاح عبارت است از: علم به احكام اسلام بر اساس و پايه‌هاى اصول اسلامى- كتاب، سنّت، اجماع و عقل- به صورت تفصيلى و بررسى كامل.

دانستن يك دوره فقه اسلامى- در ضمن حدود 57 كتاب فقهى- ابتدا بستگى دارد به تحصيل علوم مقدّماتى؛ مانند: علوم ادبيات عربى- كه كليد فهم قرآن و حديث است- صرف، نحو، لغت، معانى، بيان، علم منطق، اصول فقه، علم رجال و درايه حديث.

اينك به بررسى منابع فقهى در تمام ابعاد آن به شرح ذيل مى‌پردازيم:

الف- قرآن‌

(1) بررسى كامل كتاب (قرآن) از لحاظ آيات مربوط به مسأله مورد نظر بدين شرح است:

1- بررسى ظاهر آيات قرآن و يا اراده عدم ظهور آن به كمك قراين عقلى و نقلى.

2- عموم و خصوص قرآن.

3- ناسخ و منسوخ قرآن، بنا بر ثبوت نسخ در آن.

4- شأن نزول آيات.

5- تفسير اهل بيت.