سخنان على عليه السّلام‌

(1) على امير المؤمنين عليه السّلام درباره اين گونه حكومتهاى ناقص در كتاب شريف نهج البلاغه (خطبه 40) چنين مى‌فرمايد:

«انّه لا بدّ للنّاس من امير برّ او فاجر يعمل فى امرته المؤمن و يستمتع فيها الكافر و يبلّغ اللّه فيها الاجل و يجمع به الفى‌ء و يقاتل به العدوّ، و تأمن به السّبل، و يؤخذ به للضّعيف من القوىّ؛ حتّى يستريح برّ و يستراح من فاجر».[1] «به ناچار براى مردم اميرى (در رأس دولت) لازم است خواه نيكوكار، يا بدكار تا در حكومت وى مؤمن به فعاليت خود بپردازد و كافران در آن زندگى نموده و بهره خواهند برد (و از حقوق اقليتى خود محروم نمانند) و خداوند امور اين جهان را بر اساس‌

[1] - اين سخنان را على عليه السّلام هنگامى فرمود كه شنيد خوارج نهروان مى‌گويند:« لا حكم الّا للّه؛ نيست حكمى مگر از جانب خدا».

متن سخنان امام عليه السّلام چنين است:

« كلمة حقّ يراد بها باطل! نعم انّه لا حكم الّا للّه، و لكنّ هؤلاء يقولون: لا امرة الّا للّه، و انّه لا بدّ للنّاس من امير برّ او فاجر يعمل فى امرته المؤمن، و يستمتع فيها الكافر ...».

« سخن حقى است كه از آن اراده باطل مى‌شود، آرى نيست حكمى مگر از جانب خدا، ولى اينان( خوارج) مى‌گويند: امارت( و زمامدارى) نيست مگر براى خدا و حال آنكه: به ناچار براى مردم اميرى( كه در رأس دولت قرار گيرد) لازم و ضرورى است( تا كشور را اداره كند) خواه نيكو كار يا بدكار باشد، تا آنكه در حكومت او مؤمن به فعاليت( و اطاعت) خود بپردازد و كافر نيز بهره خود را بيابد ...».

تا آخر سخنانى كه در متن ذكر كرده‌ايم. سپس به سخنان خود چنين ادامه داد:

« امّا الإمرة البرّة فيعمل فيها التّقىّ، و امّا الإمرة الفاجرة فيتمتّع فيها الشّقىّ؛ الى ان تنقطع مدّته، و تدركه منيّته»،( نهج البلاغه صبحى صالح، خطبه 40. شرح فيض 1/ 125- 126. شرح بحرانى 2/ 101).

« اما در حكومت امير نيكوكار، پرهيزكاران به( اطاعت خدا) و عمل( به حق و عدالت) مشغول خواهند بود و اما در حكومت بدكار، زيانكاران بهره‌مند خواهند گشت، تا آنكه مدت او( شقى) تمام گشته و مرگش فرا رسد».