در زمان غيبت صغرا امام غايب، داراى چهار نايب و سفير خاص بود كه رابط بين آن حضرت و شيعيان بودند و آنان به ترتيب عبارتند از:

1- عثمان بن سعيد.

2- فرزند او محمّد بن عثمان.

3- ابو القاسم حسين بن روح نوبختى.

4- على بن محمّد سمرى.

هر كدام پس از ديگرى مقام نيابت خاصّه را دارا شدند و نامه‌ها و سؤالات شيعيان را به آن حضرت رسانيده و جواب دريافت مى‌داشتند و در سال 329 هجرى از ناحيه مقدسه، توقيعى صادر شد كه در آن به على بن محمّد سمرى (آخرين نايب) ابلاغ شده بود كه تا شش روز ديگر بدرود زندگى خواهد گفت و پس از آن نيابت خاصّه قطع مى‌شود و غيبت كبرا شروع مى‌شود و تا روزى كه خداى بزرگ در ظهور آن حضرت اذن دهد، اين غيبت دوام خواهد يافت.[1] و نيز در توقيع شريف دستور فرمود كه در زمان غيبت كبرا وظيفه مردم اين است كه به فقهاى جامع الشرائط از حيث علم و عمل و تقوا مراجعه كنند[2] و طبق همين دستور از زمان غيبت كبرا تاكنون شيعيان در عمل به احكام اسلامى از مراجع تقليد و فقهاى داراى صلاحيت پيروى مى‌نمايند.

چگونگى حكومت امام زمان در زمان غيبت‌

(1) حكومت امام زمان عليه السّلام در زمان غيبت، حكومتى الهى و مبتنى بر ايمان به غيب مى‌باشد كه در حقيقت حكومت بر دلها و قلوب مؤمنين خواهد بود و اساس و ريشه تمام انقلابهاى اسلامى زمان غيبت را تشكيل مى‌دهد، چه آنكه رهبران روحانى شيعه و مراجع عاليقدر تحت عنوان نيابت از امام غايب، حقّ رهبرى و حاكميّت بر مردم را دارند

[1] - همان/ 392.

[2] - وسائل الشيعة 18/ 95/ ب 10 از ابواب صفات القاضى/ حديث 20.