است كه انسان جان و مال خود را كه در اختيار دارد تحت فرمان خدا و ولى نعمتهاى خود قرار دهد بدين گونه كه:

اولا: فرمان آنها را لازم الاجراء بداند كه در قرآن كريم نيز بدان اشاره فرموده است:

... أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ ....[1] ثانيا: با جان و مال خود در راه خدا و ولى نعمتهاى خود جهاد و كوشش كند كه در قرآن كريم نيز اين مرحله را يادآور شده است:

... وَ جاهِدُوا بِأَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ....[2] ثالثا: تصرفات ولى نعمت (خدا، رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و امامان عليهم السّلام) را در مال و نفس خود تنفيذ نموده و لازم الاجراء بداند[3] كه در همين زمينه خداوند فرموده است: النَّبِيُّ أَوْلى‌ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ...[4].

ب: «عقل غير مستقل»

(1) بدين معنى كه يكى از مقدماتش از شرع گرفته شده باشد و لذا درباره اثبات (ولايت تصرف) براى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و امام عليه السّلام از طريق عقل غير مستقل چنين استدلال شده است كه در مقايسه ميان ولايت معصوم و ولايت پدر و نفوذ تصرفات اين دو در اموال و نفوس، مى‌توان گفت كه اگر تصرفات پدر جسمانى، در نفس و مال فرزند به حكم شرع نافذ باشد بايد- به طريق اولى- تصرفات پدر روحانى (پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و امام عليه السّلام) نافذ تلقى شود.

البته اين دليل اگر چه مقدمه‌اى از آن يعنى «ولايت تصرفات پدر» از شرع گرفته شده و به قياس اولويت عقلى در پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و امام عليه السّلام نيز تعميم داده شده است، ولى با اين همه جاى ترديد است؛ زيرا ملاك ولايت پدر مشخص نيست كه آيا خصوص ابوّت جسمانى است يا مطلق ابوّت حتّى روحانى. و اگر چنين است پس چرا براى معلم كه او نيز

[1] - نساء/ 59.

[2] - توبه/ 41.

[3] - با همه توضيحى كه درباره شكر نعمت داديم شكر نعمت در جان و مال در برابر خدا و رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و امام عليه السّلام با تنفيذ تصرفات ايشان تحقق مى‌يابد، نه با نفوذ آن، بدين معنا كه اگر تصرفى نمودند ما بايد آن را قبول و امضا كنيم، نه اينكه خود به خود نافذ و صحيح باشد و بحث در معناى دوم است نه اوّل، دقت شود.

[4] - احزاب/ 6.