به لزوم عمل به حكم الهى مى‌باشد- اعتبارى است، بدين معنا كه اگر بيان حكم به صورت خبر انجام گيرد، تحت عنوان «ولايت تبليغ» از آن ياد مى‌كنيم و اگر به صورت فرمان تحقق يابد، تحت عنوان «ولايت اطاعت» از آن سخن مى‌گوييم، اگر چه اخبار و فرمان هر دو حكايت از «حكم اللّه» مى‌كنند.

سؤال:

در موضوع وجوب اطاعت از فرمان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در احكام و اوامر شرعى ممكن است سؤالى به ذهن بيايد و آن اينكه چه معنا و مفهوم صحيحى در وجوب اطاعت از فرمان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم يا ولى امر وجود دارد با اينكه حكم، حكم خدا و فرمان، فرمان اوست، آيا در آيه تكرار وجود ندارد؟

پاسخ: اولا: امر خداى متعال به اطاعت از فرمان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به معناى اعتبار دادن به فرمان اوست؛ زيرا تا فرمان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم حجت نباشد، وجوب اطاعت ندارد، مانند اينكه فرمانده كل قوا به ارتشيان بگويد: از فرمان فلان سرهنگ اطاعت كنيد، مفاد اين دستور، اعتبار دادن به فرمان آن سرهنگ است كه ارتشيان بايد از او نيز فرمانبردارى كنند، هر چند اصل فرمان از فرمانده كل صادر شده باشد.

ثانيا: ممكن است منظور از تقابل در آيه مورد بحث، آن دسته از احكامى باشد كه واگذار به رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم شده است كه خود تشريع آنها را عهده‌دار شود كه از اين جهت به رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم «شارع» و «مشرع» نيز گفته مى‌شود. و از جمله احاديثى كه ممكن است در اين باره مورد استشهاد قرار گيرد، اين حديث است:

«زرارة عن أبى جعفر عليه السّلام قال: وضع رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم دية العين ودية النّفس و حرّم النّبيذ و كلّ مسكر، فقال له رجل: وضع رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم من غير ان يكون جاء فيه شى‌ء؟

قال: نعم، ليعلم من يطع الرّسول ممّن يعصيه».[1] «زراره از امام باقر عليه السّلام چنين نقل مى‌كند كه فرمود: رسول خدا ديه چشم و ديه نفس را خود مقرر داشت و نبيذ و كليه مسكرات را حرام نمود. مردى پرسيد: آيا رسول خدا

[1] - اصول كافى، ج 1، ص 267، ح 7.