فرمانبردارى از هر دو امر نموده است:

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ ....[1] «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! اطاعت كنيد خدا را و اطاعت كنيد پيامبر خدا و صاحبان امر را».

در اين آيه كه يكى از مهمترين مسائل اسلامى يعنى مسأله اطاعت از رهبر مورد نظر قرار گرفته است، امر به اطاعت از سه نفر شده است: خدا، رسول خدا و ولى امر.

فرمان خدا

(1) نخست خداوند به مردم با ايمان دستور مى‌دهد كه از پروردگار متعال اطاعت نمايند، بديهى است كه در اعتقاد يك فرد با ايمان، همه اطاعتها بايد به اطاعت پروردگار منتهى شود، و هر گونه رهبرى بايد از ذات مقدس او سرچشمه گيرد و طبق فرمان او باشد؛ زيرا- همانگونه كه مكرر گفتيم- حاكم اصلى و مالك حقيقى جهان هستى اوست و هر گونه حاكميت بايد به حاكميت او بازگردد: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ*. و چون عقل در حكم به اين مطلب مستقل است، چنانچه امرى از خدا نيز برسد، امر ارشادى خواهد بود.

فرمان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم‌

(2) در مرحله دوم؛ به پيروى از فرمان پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم امر شده است؛ پيامبرى كه معصوم است و هرگز از روى خواسته‌هاى نفسانى و هوا و هوس سخن نمى‌گويد؛ پيامبرى كه نماينده خدا در ميان مردم مى‌باشد و سخن او سخن خداست و اين منصب و موقعيت را خدا به او عنايت فرموده است، بنابراين، اطاعت او اطاعت خداست؛ زيرا فرمان او فرمان خدا به شمار مى‌رود ولى به زبان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم. و اطاعت از خداوند به دليل خالقيت و حاكميت ذات اوست و اطاعت از پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به دليل فرمان پروردگار است.

و به عبارت روشنتر خداوند واجب الاطاعه بالذّات است و پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم واجب الاطاعه‌

[1] - نساء/ 59.