گفتار دوم: مقدار تأديب و تنبيه بدنى كودكان‌

در مورد اين‌كه مقدار و ميزان تنبيه بدنى كودكان چه اندازه است؟ بين فقهاى اماميّه اختلاف است. در يك نگاه كلّى، نظرات مطرح شده از سوى آنان را مى‌توان به سه دسته تقسيم نمود:

1. پنج تا شش ضربه‌ى شلّاق‌

برخى از فقها مانند: مرحوم شيخ طوسى‌ [1]، مرحوم قاضى ابن برّاج‌ [2] و مرحوم آقاى خويى‌ [3] معتقدند كه نبايد مقدار تأديب از پنج تا شش ضربه شلّاق فراتر رود. برخى ديگر اين مقدار را مقتضاى احتياط دانسته‌اند. [4] مستند اين نظريه، روايتى است كه حمّاد بن عثمان از امام صادق (ع) نقل كرده است. وى مى‌گويد: از امام صادق (ع) در مورد تأديب صبى و مملوك سؤال كردم، فرمودند: پنج تا شش ضربه جايز است. [5] شبيه اين بيان در معتبره‌ى اسحاق بن عمّار نيز ذكر شده است. اسحاق مى‌گويد:

«به محضر امام صادق (ع) عرض كردم: در بعضى موارد، كودك مرتكب جرم مى‌شود و من او را مى‌زنم. آيا اين كار جايز است؟

فرمودند: چه مقدار مى‌زنى؟ گفتم: صد ضربه. حضرت با تعجّب فرمود: صد ضربه؟!! به مقدار حدّ زنا؟!! و اين گفته را دو مرتبه تكرار فرمود.

گفتم: پس، چه مقدار بايد بزنم؟ فرمودند: يك ضربه. عرض كردم: در اين صورت، از من تبعيت نمى‌نمايد، و مشكلاتى پديد خواهد آمد. فرمودند: دو ضربه، و اين سؤال و جواب ادامه يافت تا جايى كه حضرت فرمودند: پنج‌

[1]. النهاية، ص 732.

[2]. المهذّب، ج 2، ص 552.

[3]. مبانى تكملة المنهاج، ج 1، ص 340؛ «لا بأس بضرب الصبى تأديباً خمسة أو ستّة مع رفق».

[4]. سيد عبدالاعلى سبزوارى، مهذّب الاحكام، ج 28، ص 37.

[5]. محمّد بن حسن حرّ عاملى، وسائل الشيعة، ج 18، ص 581، باب 8 از ابواب بقية الحدود، ح 1.