گفتار يكم: بررسى ولايت افراد در تنبيه كودكان‌

در خلال مباحث فقهى به اين مطلب اشاره شده كه برخى از افراد بر تنبيه بدنى كودك ولايت دارند؛ كه در صورت ارتكاب عملى ناشايست از سوى كودك، اينان هستند كه بايستى به تأديب و تنبيه وى اقدام كنند. ما در اين گفتار، بحث ولايت امام و حاكم شرع، پدر و جدّ پدرى و معلّم را بررسى نموده‌ايم.

1. ولايت امام و حاكم شرع در تنبيه كودكان‌

به استناد ادلّه‌ى قطعى كه در مباحث كلامى به اثبات رسيده است، امام معصوم (ع) داراى ولايت مطلقه است، و پرتو ولايتش امور مختلف، از جمله: ولايت بر تأديب را نيز فرا مى‌گيرد. [1] اين حكم مورد توافق فقها بوده، و جاى هيچ ترديد و ابهامى در آن نيست. هم‌چنين است، حكم مسأله در مورد حاكم شرع- فقيه عادل جامع شرايط-؛ و شايد به اين دليل كه فقها آن را مسلّم و مفروغ‌عنه مى‌دانسته‌اند، بسيارى به اين مطلب نپرداخته، و فقط برخى از آنان اين بحث را به صورت مستقلّ مطرح كرده‌اند. [2] براى اثبات اين مسأله، به برخى از ادلّه، هم‌چون استفاده از مفاد برخى روايات، و از امور حسبه بودنِ تأديب كودكان تمسّك شده است. به عنوان مثال، در روايات وارد شده است: «

يجلد الغلام دون الحدّ؛ [3]

كودك را به كمتر از حدّ تأديب مى‌نمايند». از آن‌جا كه در اين‌گونه از روايت‌ها بيان نشده است چه كسى موظّف به اجراى اين حكم است، و چون اجراى حدود كه از نظر اهمّيت در مرتبه بالاترى قرار دارد، به حاكم واگذار شده، در اين‌جا نيز حاكم شرع اولويت داشته و حقّ تنبيه كودك را دارد.

اما سؤال اين است كه حاكم در هر مرتبه و مرحله‌اى مى‌تواند به تأديب كودكان‌

[1]. ابن ادريس حلّى، السرائر، ج 2، ص 537؛ سيد محمّد صدر، ماوراء الفقه، ج 9، ص 37.

[2]. سيد عبدالاعلى سبزوارى، مهذّب الاحكام، ج 28، ص 35؛ سيد محمّد صدر، ماوراء الفقه، ج 9، ص 83؛ زين الدين بن على عاملى (شهيد ثانى)، مسالك الافهام، ج 6، ص 265.

[3]. محمّد بن حسن حرّ عاملى، وسائل الشيعة، ج 18، ص 440، باب 5 از ابواب حدّ قذف، ح 5؛ و ص 314، باب 6 از ابواب مقدّمات حدود، ح 1؛ و ص 362، باب 9 از ابواب حدّ زنا، ح 1.