براى هر عملى، مجازات و تنبيه طبيعى وجود دارد كه متناسب با آن است. [1] در فقه اماميّه نيز برخى به صورت مطلق و عام به ممنوعيّت آن حكم كرده‌اند؛ و برخى ديگر، ممنوعيّت و عدم جواز را مخصوص كودكان غيرمميّز دانسته‌اند. در اين گفتار اين دو مسأله را دنبال مى‌كنيم.

1. عدم جواز تنبيه كودكان به طور مطلق و عام‌

ممكن است كسى قائل به نفى تنبيه و يا عدم جواز آن در مورد كودكان شود؛ به اين بيان كه ادّعا كند حكم به جواز تنبيه و تأديب با حديث زير كه شيعه و سنّى از پيامبر اكرم (ص) با تعبيرات مختلف نقل كرده‌اند، مغاير است.

پيغامبر اسلام (ص) در اين حديث مى‌فرمايند:

«از سه طايفه و گروه، قلم تكليف و مؤاخذه برداشته شده است: از كودك تا زمانى كه بالغ شود؛ و از مجنون تا هنگامى كه عاقل گردد؛ و از كسى كه خواب است تا وقتى كه بيدار شود». [2] بر اساس اين روايت- كه مورد توافق فقهاست، و در بسيارى از ابواب فقه به آن استناد نموده‌اند، [3] و حتّى بعضى نسبت به آن ادّعاى تواتر دارند [4]- پيامبر اكرم (ص) فرموده است: كودكان تا هنگامى كه بالغ شوند، هيچ تكليفى ندارند. اين بدان‌

[1]. به نقل از: منصور فرقانى، مبانى فقهى و حقوقى جرائم و تأديب كودك، ص 32؛ سيد محمّدباقر حجّتى، شرايط و كارآيى تنبيه در تربيت كودك و نوجوان، صص 35 و 36.

[2]. محمّد بن بابويه قمى (شيخ صدوق)، خصال، صص 94 و 175؛ ح 40 و 232؛ محمّد باقر مجلسى، بحارالانوار، ج 76، ص 87؛ «إنّ القلم رفع عن ثلاثه: عن الصبى حتّى يحتلم، وعن المجنون حتّى يفيق، وعن النائم حتّى يستيقظ».

[3]. به عنوان نمونه: محمّد بن حسن طوسى، المبسوط، ج 3، ص 3؛ ابن ادريس حلّى، السرائر، ج 3، ص 444؛ حسن بن يوسف حلّى (علامه حلّى)، تذكرة الفقهاء، ج 2، ص 329؛ احمد بن محمّد حلّى، المهذّب البارع، ج 4، ص 507؛ محمّد حسن نجفى، جواهرالكلام، ج 22، ص 265، و ج 29، ص 143؛ سيد محسن طباطبايى حكيم، مستمسك عروة الوثقى، ج 4، ص 42؛ مرتضى انصارى، مكاسب، ص 114؛ محمّدعلى توحيدى، مصباح الفقاهة، تقريرات درس فقه سيد ابوالقاسم خويى، ج 3، ص 240.

[4]. محمّدعلى توحيدى، مصباح الفقاهه، ج 3، ص 25.