قطر تير را دانند) [1] چون محور ا ب و بر جانب ب از وى چرخى سازند كه قطر وى بيست بار چند قطر محور ا ب بود و آن دو گز و نيم بود [2] و گرداگرد آن دندانه‌ها سازند چون چرخ ك و دو ركن ثابت بدست آورند [3] چون دو ركن ج د، ه ر- و دو سر محور ا ب را [4] در دو سوراخ نهند از اين دو ركن چنانكه موازى افق باشد و بآسانى بگردد پس محور ديگر سازند چنانكه پنجاه من بار بر تواند گرفتن‌ [5] چون محور ح ط و بر جانب ط از وى چرخى سازند چون چهار پايه خراس‌ [6] چنانكه قطر وى چهار يك گزى‌ [7] باشد چون چرخ ى و بر جانب ح از وى چرخى سازند قائم چنانكه قطر وى ده بار چند قطر محور چرخ ى‌

[1] ص: عبارت بين الهلالين را ندارد.

[2] جمله «و آن دو گز و نيم بود» كه مفتاح تصحيح عمل است از (خ) افتاده.

[3] آرند: خ.

[4] خ (را) ندارد.

[5] بار تواند بر گرفتن: خ.

[6] خراس بفتح خاء نقطه دار: آسياى بزرگ كه با گاو و شتر و مانند آن بگردد در اصل مركّب است از دو كلمه [خر+ آس‌] يعنى [بزرگ+ آس‌] امّا از كثرت استعمال حكم كلمه بسيط را گرفته و بدون مدّ الف هموزن (هراس) معمول شده است.

ناصر خسرو

خاقانى‌

[7] ذرعى: خ. تصرّف كاتب كه با مقياس فهم خود (گز) را به (ذرع) تبديل كرده است!