باب سيوم اندر آنكه اين آلت سه‌گانه را [1] چون از قوّت بفعل بايد آوردن‌

و آن مشتمل بر سه فصل‌ [2] يعنى محور و بكره و مخل.

فصل اول اندر آنكه محور را چون از قوّت بفعل بايد آوردن‌

. چون خواهند كه بمحورى هزار من بار بقوّت منى بر بالا كشند [3] چرخى بايد ساختن قطر او هزار بار چند قطر محورى كه هزار من بار بر تابد [4] و اين متعذّر بود يا خود ممكن نبود.

پس چنين واجب كند [5] كه محورى سازند چونانكه پيش‌ [6] از اين شرح داده آمد از آهن يا پولاد و قطر وى هشت يك گزى كنند [7] (و مقدار گز

[1] ص (را) ندارد.

[2] خ، جمله «و آن مشتمل است بر سه فصل» ندارد.

[3] بقوّت منى بر دارند: خ.

[4] چرخى بايد ساخت كه قطر او هزار بار چند قطر محورى كه هزار من بار برتابد باشد: خ.

[5] پس واجب است: خ.

[6] چنانكه قبل: خ.

[7] و قطر وى بيست و يك گز كنند، خ. غلط واضح است باين دليل كه قطر محور 21 گز عادة ممتنع مى‌نمايد. و بعلاوه بعد از اين در متن بيايد كه قطر چرخ بيست برابر قطر محور است و قطر چرخ را دو گز و نيم گفته و اين خود دليلى واضح است بر اينكه قطر محور 8/ 1 گز بوده زيرا كه 5 ر 2 بيست برابر 8/ 1 است.

و بعبارت ديگر معادله پى خواهيم داشت باين قرار (x* 02 5 ر 2) پس گوييم (8/ 1 1000/ 125 20 5/ 2) خلاصه اينكه «هشت يك گز» صحيح است لا غير.