و داستانها [3] و منظومه‌هاى مختلف‌ [4] و انشاء مصنّفات گوناگون درباره تاريخ و مذاهب و فرهنگ و آداب و اخلاق و رسوم و آثار ايران باستان و ترجمه كتابهاى مهم پر حجم بفارسى درى خاصّه در دولت سامانى از اواخر قرن سوم هجرى ببعد [5] موجبات و وسايل‌

شاهنامه در بيست مقاله قزوينى ج 2 ص 23- 24؛ علامه تقى‌زاده، كاوه دوره جديد سال اول شماره 7 ص 5 و هزاره فردوسى ص 56- 63؛ علّامه قزوينى، بيست مقاله ج 2 ص 11- 12) و شاهنامه دقيقى (رش: علامه تقى‌زاده، كاوه دوره جديد سال اول شماره 4- 5 ص 15- 24؛ استاد فروزانفر، سخن و سخنوران ج 1 ص 12- 19) و شاهنامه فردوسى.

[3] - مانند داستان شادبهر و عين الحياة و داستان وامق و عذرا و داستان اورمزديار و مهريار و داستان خنك بت و سرخ بت (مربوط بدو بت بزرگ در باميان بلخ كه هم اكنون باقى است) و داستان دادمه و گرامى دخت ... كه همگى آنها را ابو ريحان بيرونى ظاهرا از فارسى بعربى گردانيد، رش: رسالة للبيرونى فى فهرست كتب محمد بن زكريا الرازى ص 39 شماره‌هاى 80 و 81 و 82 و 83 و 84- اين داستانها غير از داستانهاى تاريخى ملى مانند داستانهاى كرشاسب و نريمان و سام و دستان و رستم و فرامرز و بهمن و غيره است كه بسيار متعدد و متنوع بوده و در سرزمين ايران رواج و مقبولى تام داشته است.

[4] - مانند كليله و دمنه منظوم (مفقود) ابو عبد اللّه جعفر بن محمد رودكى سمرقندى (متوفى بسال 329 هجرى) (رش: مقدمه قديم شاهنامه در بيست مقاله قزوينى ج 2 ص 22- 23) و سند بادنامه (مفقود) رودكى (رش: علامه تقى‌زاده؛ كاوه دوره جديد سال اول شماره 4- 5 ص 22 و هزاره فردوسى ص 43 ح 4؛ پاول هرن، فرهنگ اسدى، مقدمه المانى ص 18- 21) و آفرين نامه (مفقود) ابو شكور بلخى كه در 336 بنظم درآمد (رش: عوفى، لباب الالباب ج 2 ص 21) و يوسف و زليخاى (مفقود) ابو المؤيد بلخى.

[5] - مانند ترجمه (مفقود) كليله و دمنه به نثر فارسى از خواجه ابو الفضل محمد بن عبيد اللّه بلعمى (متوفى بسال 329 هجرى) بامر امير سعيد نصر بن احمد سامانى (301- 331) (رش: مقدمه قديم شاهنامه، موضع مذكور ص 22) و ترجمه (مفقود) كتاب سندباد