فهذا إذا اختلف حال المضاف إليه من عدم أو وجود، وجب أن يختلف حال الشى‌ء الّذي له الصفة لا في اضافة الصفة نفسها فقط، بل و في الصفة التي تلزمها تلك الإضافة أيضا؛

بنابراين، هرگاه حال مضاف‌إليه به لحاظ بود و نبود تغيير كند، واجب است كه حال شى‌ءاى كه داراى آن صفت است نيز تغيير كند، نه تنها در خود اضافه صفت، بلكه در صفتى كه لازمه آن، اضافه است.

يك اشكال:

در اين‌جا ممكن است گفته شود: هيچ فرقى ميان علم و توانايى به لحاظ تغيّر و عدم تغيّر نيست؛ چراكه طبق آن‌چه در تعريف توانايى گفته شده است، توانايى، قوّه محض بر انجام فعل نيست؛ بلكه قوّه‌اى است كه توأم با علم و مشيّت باشد. هرگاه بپذيريم كه با تغيّر متعلّق علم، هم اضافه و هم علم تغيير مى‌كند، توانايى نيز مشمول همين حكم است. زيرا بدون علم، توانايى محقّق نمى‌شود.

پاسخ:

درست است كه بدون علم، توانايى محقّق نمى‌شود، ولى نفس قوّه بر فعل، متوقّف بر علم نيست؛ بلكه هرگاه اين قوّه بخواهد بالفعل به چيزى تعلّق پيدا كند، منوط به علم و مشيّت است. بنابراين، آن‌چه درباره توانايى گفته شد، صحيح است و اشكالى ندارد.

بيان قاعده‌

اكنون كه اقسام صفت‌ها را به لحاظ اين‌كه كدام يك اضافى محض و كدام يك حقيقى مضاف يا غيرمضاف است، شناختيم، نوبت به بيان قاعده مى‌رسد.