روابط اجتماعى مشكل گشاست‌

اگر از همين دريچه اجتماعى به اسلام نظر كنيم وجوب حجّ را يك امر اجتماعى خواهيم يافت، به بيان ديگر مسلمانان بايد از سراسر جهان به مكّه مكرمه بيايند و گرد خانه خدا كه آن را «قِياماً لِلنَّاسِ‌» خوانده طواف كنند، و در يك زمان به عبادت بپردازند و در ماهى معيّنى در مكّه گرد هم آيند. به عنوان مثال اگر كسى روز نهم ذى‌الحجّه عرفات را درك كند مانند كسى است كه حجّ بجا نياورده و اين اهمّيّت كارهاى اجتماعى و دسته جمعى را درنزد دين اسلام نمايان مى‌سازد.

ساير تعاليم الهى نيز همين گونه‌اند، هنگامى كه قرآن ما را به درستى و صدق و وفاى به عهد و حسن ظنّ و تعاون و گفتار نيك...

مى‌خواند ما را به عملى اجتماعى وامى‌دارد چون مثلًا صداقت با وجود ديگران معنا مى‌شود، همچنين است ساير موارد ذكر شده، مثلًا بد گمانى و استفاده از القاب ناشايست براى ديگران و بالخصوص در روابط بين گروهها و احزاب و... متجلّى مى‌شود. پس برماست كه در زير چتر تعاليم اجتماعى اسلام، اخلاق اسلامى را فرا گرفته و به آن عمل كنيم.

اگر به‌سوره‌مباركه حجرات نظرى بيفكنيم، خواهيم ديد كه خداوند متعال در بحث چگونگى روابط مسلمانان با يكديگر از احتمال در گرفتن جنگ بين دو طايفه مسلمان خبر مى‌دهد و مى‌فرمايد:

(وَإِن طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا...) [1].