يكى از دلايل نبود امكانات قيام در عصر عبّاسيان اين است كه طايفه اى از پسر عموهاى امام چه در عصر ايشان و چه بعد از آن، انقلاب كردند، امّا به موفقيّت دست نيافتند و سرنوشت آنان همان سر نوشتى بود كه پدرانشان در عصر امويّان با آن رو به رو گشتند.

با وجود اين موارد، امام صادق عليه السلام در انديشه استحكام پايه‌هاى انقلابى فكرى بود كه به انقلابى سياسى نيز ختم مى‌شد. اين مقصود با نشر و گسترش بى پرده و روشن حقايق دينى و تاريخى كه منجر به ايجاد فضايى شايسته براى كاشتن تخم انقلاب فكرى و سياسى مى‌شد، به دست مى‌آمد، تا آنجا كه مطرح شد امام موسى بن جعفر عليه السلام، فرزند بزرگوار امام صادق، همان قائم آل محمّد است!! اين مسأله در حقيقت تعبيرى بود از باز گرداندن حكومت غصب شده و حقّ پايمال شده آل محمّد صلى الله عليه و آله به آنان، زيرا شيعه از رهگذر اين امر از رعايتها و توجّهات گسترده اى كه در دگرگون ساختن اوضاع سياسى تأثيرات بزرگى داشت، بر خوردار گشتند، امّا هوا خواهان و پيروان نهضت شيعى با افشاى اين راز و اين نقشه به نهضت خيانت كردند و نتيجه آن شد كه امام كاظم عليه السلام را دستگير كردند و براى سالهاى بسيار در بند انداختند و بدترين شكنجه ها و مصيبتها را در حقّ شيعه روا داشتند.

امّا روح انقلابى كه امام صادق آفريده بود، همچنان تا پس از مرگ هارون الرشيد، در زمان امام رضا نوه امام ششم، روشن و پاينده بود و به اعلان ولايت عهدى آن‌حضرت كه در واقع راهى مستقيم براى باز گرداندن خلافت به فرزندان على عليه السلام بود، منجر شد. ولى تقدير آن بود كه امام رضا پيش از مرگ مأمون به شهادت رسد.

به هر حال امام صادق در سالهايى كه پس از پدرش امامت مسلمين را عهده دار شد، فضايى صالح و آماده براى انقلاب خلق كرد. از اين رو طبيعى بود كه‌