تا به «بدر» رسيد. امّا كفار كه از آمدن پيامبر اطلاع يافته بودند، گريختند. بعد از اين نبرد، جنگ ديگرى ميان پيامبر و قريش به وقوع نپيوست مگر جنگ خندق كه در آن قريش با عده‌اى ديگر از غير قريش برضد اسلام باهم متّحد شدند.

جنگ احزاب‌

فرماندهى جنگ خندق را ابوسفيان به عنوان فرمانده نيروهاى عرب در مكّه به عهده گرفت. وى قريش و اعراب را جمع كرد و با برخى از يهوديان مدينه پيمان بست، و براى سركوب مسلمانان دست به كار شد.

جنگهايى كه مسلمانان در زمان حيات پيامبر در آن شركت مى‌جستند به سه دسته تقسيم مى‌شدند. نوع اوّل جنگهايى بودند كه ميان آنان و قريش درمى‌گرفت و نوع دوّم جنگهايى كه ميان آنان و يهوديان رخ مى‌داد و نوع سوّم جنگهايى بود كه بين مسلمانان و ساير اعراب كه مانع از پيشرفت و انتشار اسلام بودند، اتفاق مى‌افتاد.

در جنگ خندق، هر سه نوع اين جنگها به وقوع پيوست از اين رو بدان جنگ «احزاب» هم گفته مى‌شود. زيرا قريش با «بنى سليم» و «اسد» و «فزاره» و «اشجع» و «غطفان» و با «بنى قريظه» و برخى از يهوديان مدينه براى جنگ با پيامبر هم پيمان شدند.

نظر مسلمانان بر اين قرار گرفت كه در مدينه بمانند و بين خود و احزاب (دشمنانشان) خندقى حفر كنند.

لشكر دشمنان همچون سيلى خروشنده و ويرانگرى كه كوه و دشت را فرا مى‌گيرد به مدينه رسيد. چون چشمشان به «خندق» خورد گفتند: اين حيله‌اى تازه‌اى است. دو تن از دلاوران آنان به نامهاى عمرو بن عبدود و عكرمة بن ابوجهل از خندق گذشتند و ميان خندق و مسلمانان ايستادند و فرياد