اسم الکتاب : احكام معاملات المؤلف : مدرسى، سيد محمد تقى الجزء : 1 صفحة : 253
پيامبر اكرم (ص) آورد، پس پيامبر (ص) آن را صدقه دادند ودعا كردند تا
خداوند داد وستدهاى وى را بركت دهد. [1]
پيش درآمد:
1- گاهى كسى با گمان اينكه حق بستن قرارداد معيّنى را دارا مىباشد،
آن را منعقد مىسازد، و پس از آن معلوم مىشودكه وى حقّ اين كار را نداشته، «به
عنوان نمونه اگر گمان كند مالك كالايى است وآن را بفروشد وبعد معلوم شود كه وى
مالك آن نبوده» آنگاه قرارداد منعقد شده، عقد فضولى خواهد بود.
2- گاهى شخص ناچار مىشود دست به معاملهاى بزند كه در آن حقّ ندارد،
به عنوان نمونه اگر كسى نزد خود از شخص ديگرى كالايى داشته باشد كه در معرض سرقت
ويا فساد قرارگيرد، به گونهاى كه در صورت عدم فروش آن، زيانى متوجّه مالك خواهد
شد، وبهمين خاطر دست به فروش آن كالا بزند، اين معامله نيز معاملهاى فضولى خواهد
بود.
3- گاهى نيز امكان دارد دست زدن به چنين معاملاتى از جهل شخص سرچشمه
گيرد. به عنوان نمونه اگر وكيل كسى به نمايندگى از وى دست به معامله زند ودر اموال
وى تصرّف كند، سپس معلوم شود در زمان معاملات مالك بىخبر ازوكيل، وى را از وكالت
خود عزل كرده بوده، ويا اينكه وكيل، ندانسته بيش از محدوده اختيارات درج شده در
وكالت عمل كرده، به اينگونه موارد نيز معامله فضولى گفته مىشود.
4- در بسيارى از دعاوى تجارى كه به سرعت به انجام نمىرسند، نمىتوان
فعّاليّتهاى اقتصادى را تا حلّ شدن مسئله وآشكار شدن اينكه چه كسى از حقّ تصرّف
برخوردار بوده، متوقّف ساخت. از اين رو وارد شدن در اينگونه معاملات نيز فضولى
خواهدبود.
[1] - بحار ج 100، باب 12 (متفرقات احكام البيوع)، ص 136 ح 4.
اسم الکتاب : احكام معاملات المؤلف : مدرسى، سيد محمد تقى الجزء : 1 صفحة : 253