مطلب را استفاده كنيم، خيلى كار كرده‌ايم و آن ماه رمضان، براى ما خيلى؛ بابركت بوده است. نكند عمر ما همين طور سال به سال بگذرد امّا در آن هيچ پيشرفتى مشاهده نشود. عهد خدا اين است، حقيقت عهدى كه بوده اين است: عهدِ «تسليم». شيطان، خدا را قبول داشت، امّا چه چيزى را قبول نداشت؟ سجده براى آدم را قبول نداشت. پس اگر كسى بگويد من خدا را قبول دارم ولى كارى كه خدا تعيين كره را قبول ندارم، او به عهد خود با خدا عمل نكرده است؛ او به طرف شيطان رفته است.

من اين مختصر را عرض كردم، بقيه‌اش با حاج آقا رحمانى!

حاج آقاى رحمانى: خواهش مى‌كنم.

آيت الله مدّرسى: نه، بنده مى‌خواستم امشب فقط يك كلمه عرض كنم؛ چون شما آن جلسه قول داديد كه بحث را ادامه دهيد.

/ ب‌

در محضر مرحوم آقاى فلسفى/

حاج آقاى رحمانى: بسم اللَّه الرحمن الرحيم‌

يك روز با حضرت آيت‌اللَّه قاسمى، محضر آقاى فلسفى بوديم و در مورد همين موضوع‌ها بحث مى‌شد. آقاى فلسفى هم با آن بيان گرم و جذّاب و دلنشينْ صحبت كردند. اين بحث مطرح شد كه اصلًا منظور از كلمه‌ى (اله) در لا الَه إِلَّا اللَّهُ؛ معبود است نه خالق و پديدآورنده و آفريدگار جهان. در لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا [1] هم منظور از «آلِهة»، معبودها و بت‌هايى است كه مردم نادان براى خود مى‌تراشيدند.

يكى از حاضران: امّا با توجّه به آيه‌ى قبل از اين آيه كه خداوند مى‌فرمايد: أَمْ اتَّخَذُوا آلِهَةً مِنْ الأَرْضِ هُمْ يُنشِرُونَ‌ [2] و نيز اين آيه: