«ا! چرا بيدار شديم؟» بلكه مى‌گويند:

«چه كسى ما را بيدار كرد؟»

در دنيا هم اگر كسى را بى‌موقع بيدار كنند، به جاى آنكه بگويد:

«چرا بيدارم كرديد؟» مى‌گويد:

«چه كسى بيدارم كرد؟»

از اين رو اين تعبير كه «چه كسى چنين كرد؟» تعبير روشنى براى بيان ناخوشايندى انسان از خروج از حالت خلسه و بيخودى است. اساساً انسان در مقام اعتراض، لبه‌ى تيز صحبتش را متوجّه فاعل مى‌كند. وقتى مى‌بيند شيشه‌ى اطاق شكسته مى‌گويد:

«چه كسى شيشه را شكسته؟»

اين به خاطر آن نيست كه واقعاً بخواهد بداند فاعل كيست؟ بلكه براى اين است كه بگويد:

«كار بدى واقع شده است.»

اين تكذيب كنندگان هم كه مى‌گويند:

مَنْ بَعَثَنَا مِنْ مَّرْقَدِنَا؟

چه كسى ما را از خوابگاهمان برانگيخت؟

معلوم است كه خداوند آنان را از خوابگاهشان برانگيخته است.

و اين ديگر سؤال ندارد؛ ولى اين براى اين است كه آنان ناخُرسندى خود را از بيدارشدنشان نشان دهند. يعنى درست مثل اين است كه بگويند:

يَا وَيْلَنَا مِنْ بَعْثِنَا مِنْ مَّرْقَدِنَا؛

واى بر ما از بيدارشدنمان از خوابگاهمان!

و اين همان قرائتى است كه از امام عليه السلام نقل شده است. در حقيقت قرائت امام براى ما آيه را تفسير مى‌كند و ما با توجّه به قرائت امام، معنايى را كه‌