متعلّق است به « صفى » كه فعل امر بوده و ياء آن براى اطلاق مى‌باشد چه آنكه‌

در وقتيكه آخرين حرف كلمه مكسور باشد ياء اطلاقى بآن ملحق مى‌شود و البتّه‌

به كلمه‌اى كه آخرين حرفش ساكن نيز باشد يا مزبور ملحق مى‌گردد زيرا سكون‌

را بكسره متحرّك مى‌سازند.

و بهر تقدير با توجّه بتعريفى كه در متن نموديم تعريفى كه برخى‌

نموده‌اند از بيت مذكور خارج مى‌شود و آن اينستكه گفته‌اند:

معقول ثانى عارضى است كه عروضش بر معروض و اتصّاف معروض‌

بآن هر دو در عقل باشد.

و سپس بعد از فرغات از بيان مفهوم وتعريف معقول ثانى باصطلاح‌

منطقيّين اشاره مى‌نمائيم به تعريف آن باصطلاح حكماء.

شرح فارسى:

توضيح‌

در تعريف معقول ثانى دو اصطلاح مى‌باشد: اصطلاح اهل ميزان و

اصطلاح اهل حكمت منطقيّين در تعريف آن گفته‌اند:

معقول ثانى آنستكه هم اتّصافش بعنوان معقول در ذهن باشد و هم محلّ‌

عروضش و قهرا بنابراين تعريف بايد مفهومش كلّى باشد مانند انسان كه كلّى‌

بودن و عروضش هر دو در ذهن است.

و در وجه تسميه آن به اين اسم گفته‌اند:

علّتش آنست كه ابتداء تصوّر و تعقّل نمى‌شود بلكه مسبوق بغير است‌

مثلا اگر انسان را در نظر بگيريم ابتداء آنرا با حذف مشخّصات ملاحظه مى‌كنيم‌

و از آن، بمعقول اوّل نام مى‌برند و سپس مى‌بينيم كه اين مفهوم بر افراد كثير

متّفق الحقيقه حمل مى‌شود يعنى عنوان نوعيّت بر آن صادق است اين عنوان‌

( نوعيّت انسان) معقول ثانى است چنانچه اخلاط را هيولاى ثانى و عناصر اربعه‌

را هيولاى اوّلى نامند.