على ذلك اللّفظ الدّالّ على المعنى المشكوك وضع اللّفظ له.

و الحمل الاوّلى ملاكه الاتّحاد فى المفهوم و التّغاير بالاعتبار.

و حينئذ اذا اجرينا هذه التّجربة، فان وجدنا عند انفسنا صحّة الحمل و عدم صحّة السّلب علمنا تفصيلا بانّ اللّفظ موضوع لذلك المعنى.

و ان وجدنا عدم صحّة الحمل و صحّة السّلب علمنا انّه ليس موضوعا لذلك المعنى، بل يكون استعماله فيه مجازا.

ترجمه:

علامت دوّم، عدم صحّت سلب و صحّت آن، و صحّت حمل و عدم آن‌

اصوليّون فرموده‌اند:

عدم صحّت سلب لفظ از معنائى كه در موضوع‌له بودنش مشكوك هستيم علامت آنستكه لفظ در آن حقيقت بوده و صحّت سلبش علامت مجاز بودن لفظ در آن معنا مى‌باشد.

و نيز فرموده‌اند:

صحّت حمل لفظ بر معناى مشكوك علامت حقيقت بودن لفظ در آن بوده چنانچه عدم صحّت حمل علامت آنستكه لفظ در معناى منظور مجاز مى‌باشد.

البتّه اين گفتار از ايشان محتاج به شرح و تفصيل مى‌باشد، از اينرو براى تحقيق معناى حمل و عدم آن و نيز سلب حمل و عدم سلب طرق و راههاى آتيه را كه در ذيل بيان مى‌شود طىّ مى‌نمائيم:

1- معناى مشكوك را موضوع قرار داده و بهرلفظى كه دلالت بر آن دارد تعبير مى‌كنيم سپس لفظى را كه در وضع شدنش براى معناى مزبور شكّ داريم با معناى ارتكازى و اجمالى كه دارد محمول قرار مى‌دهيم.

و پس از آن در مقام آزمايش لفظ را با معناى اجمالى مورد نظر كه مرتكز در ذهن است بر همين لفظ كه دالّ بر معناى مشكوك است به حمل اوّلى، حمل مى‌نمائيم.

لازم بتذكّر است كه حمل اوّلى ملاك و مناطش اينستكه موضوع و محمول‌