از نظر مفهوم با هم متّحد بوده و تغايرشان اعتبارى است.

و بعد از اين آزمايش اگر بيابيم كه حمل مزبور صحيح بوده و سلب محمول از موضوع شايسته نيست پى مى‌بريم كه لفظ در قبال معناى مشكوك وضع شده و در آن حقيقت است.

و اگر حمل صحيح نبوده بلكه شايسته است محمول را از موضوع سلب كنيم معلوم مى‌شود كه لفظ مزبور براى معناى منظور وضع نشده بلكه استعمالش در آن مجاز است.

بيان مراد

علامت دوّمى كه براى حقيقت و مجاز ذكر نموده‌اند عبارتست از:

صحّت سلب لفظ از معنا و عدم صحّت حمل كه آنرا علامت مجاز دانسته و در مقابل عدم صحّت سلب لفظ از معنا و صحّت حملش را علامت و اماره حقيقت قرار داده‌اند.

البتّه اين گفتار مجمل بوده لذا محتاج بشرح و توضيح است كه ذيلا بآن مى‌پردازيم:

شرح و توضيح‌

حمل عبارتست از اسناد جزء دوّم جمله به جزء اوّل مانند اسناد قائم به زيد در جمله: زيد قائم.

و سلب حمل آنستكه اسناد جزء دوّم به اوّل را نفى كنند مانند سلب قائم از زيد در جمله « ليس زيد بقائم».

حمل اوّلى و شايع‌

حمل بر دو قسم است:

1- حمل اوّلى.

2- حمل شايع صناعى.