فالاوّل، حذف الخبر، منه، حتم، نحو: لو لا زيد لاتيتك اى موجود.

و الثّانى حذفه جايز اذا دلّ عليه دليل بخلاف ما اذا لم يدلّ نحو: لو لا قومك حديثو عهد بالاسلام لهدمت الكعبة و جعلت لها بابين.

ترجمه و شرح:

پاره‌اى از موارد وجوب‌حذف خبر

مصنّف گويد:

بعد از لو لا حذف شدن خبر غالبا حتمى و واجب مى‌باشد.

شارح گويد:

مقصود از « لو لا» لولاى امتناعيّه بوده كه برسر مبتداء و خبر داخل مى‌شود نه لولاى تخصيصيّه كه اختصاص بافعال دارد و مراد از كلمه « غالبا » قسم غالب از « لو لا» مى‌باشد چه آنكه لو لا بردو قسم است:

الف: قسمى كه جواب آن بمجرّد وجود مبتدائيكه بعدش قرار گرفته ممتنع الوجود مى‌گردد و آن فرد غالب از « لو لا» مى‌باشد مانند كلامى كه از ثانى نقل شده:

لو لا علىّ لهلك عمر

« اگر على عليه الصّلوة و السّلام نمى‌بود قطعا عمر هلاك مى‌گرديد».

شاهد در « لو لا» است كه خبر بعد از آن حذف شده و تقدير كلام « لو لا علىّ موجود» مى‌باشد و در اين تركيب « لهلك عمر» جواب است براى « لو لا» كه بمجرّد وجود مبتداء بعد از « لو لا» يعنى « على » عليه السّلام جواب مزبور ممتنع گرديده و بدين‌ترتيب هلاكت عمر منتفى و ممتنع شده است.

ب: قسمى كه جواب آن بخاطر نسبت خبر به مبتداء ممتنع الوجود مى‌باشد و آن فرد قليل و نادر از « لولا » مى‌باشد.

و بهرتقدير در قسم اوّل حذف خبر حتمى و واجب است مانند مثال: لو لا زيد لاتيتك (اگر زيد نمى‌بود هرآينه نزد تو مى‌آمدم) كه تقدير: لو لا زيد