و فى جواب، قول سائل: كيف زيد احذف المبتداء، قل دنف اى مريض.

فزيد، المبتداء، استغنى عنه اذ عرف.

ترجمه و شرح:

موارد جواز حذف‌هريك از مبتداء و خبر

مصنّف گويد:

حذف آنچه معلوم و روشن است جايز است.

شارح گويد:

مقصود اينستكه: هركدام از مبتداء و خبر كه معلوم بوده و بدون ذكر مشخّص و روشن باشند حذفشان جايز است پس حذف خبر مانند آوردن كلمه « زيد » را بعد از گفتن سائل عبارت « من عند كما» يعنى كسى مثلا مى‌پرسد:

من عند كما (چه كسى نزد شما دو نفر هست)؟

شما در جواب مى‌گوئيد: زيد يعنى زيد عندنا (زيد نزد ما است).

شاهد در كلمه « عندنا » است كه خبر براى « زيد » بوده و بقرينه « عند كما» چون معلوم است حذف گرديده.

و امّا حذف مبتداء:

وقتى سائل مى‌گويد: كيف زيد (چگونه است زيد) شما اگر در جواب بگوئيد: دنف يعنى (او مريض است) تقديرش « زيد دنف» مى‌باشد.

پس « زيد » مبتدائى است كه بملاحظه معلوم و مشخّص بودنش بقرينه كلام سائل از آن در جواب مستغنى بوده و نيازى نداريم كه آنرا بياوريم لذا حذفش نموده و تنها برذكر خبر يعنى « دنف » اكتفاء نموديم.

قوله: من المبتداء الخبر: اين عبارت بيان است براى « ما يعلم».

قوله: استغنى عنه: ضمير در « عنه » به زيد راجع است.

قوله: اذ عرف: ضمير نائب فاعلى در « عرف » به زيد برمى‌گردد.