وجه اصل بودن مبتداءو فرعيّت فاعل‌

براى اصل بودن مبتداء و فرعيّت فاعل سه وجه نقل نموده‌اند:

1- آغاز كلام بمبتداء بوده در حاليكه فاعل واجد اين امتياز نيست مثلا در مثال: زيد قام.

زيد مبتداء است در صورتيكه اگر آنرا فاعل قرار دهيم مى‌بايد: قام زيد بگوئيم.

پس رتبه مبتداء در كلام قبل از فاعل است لاجرم بايد اصل در مرفوعات مبتداء باشد نه فاعل.

2- مبتداء چه در ابتداء كلام واقع شود و چه بجهاتى مؤخّر بيايد وصف ابتدائيّت از آن زائل نمى‌شود ولى فاعل اگر مؤخّر از فعل آمد فاعل بوده و در صورت تقديم برآن اينوصف از آن گرفته شده و بمتداء تبديل مى‌گردد و اين معنا خود كاشف است از اينكه وصف ابتدائيّت وصف مستقرّ و پابرجا بوده ولى فاعليّت عاريت و غير اصلى است.

3- مبتداء غير از اينكه معمول است عامل نيز مى‌باشد ولى فاعل صرفا معمول قرار مى‌گيرد.

امّا اينكه مبتداء معمول است بخاطر آنكه عاملش معنوى بوده و آن عبارتست از ابتدائيّت چنانچه شرحش انشاء اللّه خواهد آمد.

و امّا اينكه عامل است بجهت آنكه بنابر قول محقّقين عامل در خبر مبتداء است.

و همانطوريكه گفتيم فاعل تنها معمول بوده و عامل نيست از اينرو مبتداء غير از دو امتياز گذشته از اينجهت نيز واجد برترى خاصّى برفاعل است و بمقتضاى آنكه اصل اشرف از فرع است بايد مبتداء را كه از جهت سوّم نيز شرافت برفاعل دارد اصل قرار دهيم.