شرح عربى:

هذا باب شرح الكلام و شرح ما يتألّف منه الكلام و هو الكلم الثّلاث.

كلامنا، اى معاشر النّحويّين، لفظ، اى صوت معتمد على مقطع الفم فيخرج به ما ليس بلفظ من الدّوالّ كالاشارة و الخطّ.

و عبّر به دون القول لاطلاقه على الرّأى و الاعتقاد و عكس فى الكافية، لانّ القول جنس قريب، لعدم اطلاقه على المهمل بخلاف اللّفظ.

ترجمه و شرح:

باب شرح كلام‌و آنچه كلام از آن تأليف مى‌گردد

« اسم - فعل- حرف»

كلام بمعانى مختلف اطلاق و استعمال مى‌گردد از جمله:

الف: كلام بمعناى لغوى: و آن مطلق سخن و آنچه از دهان خارج گردد بوده حتّى اگر يك حرف باشد.

ب: كلام بمعناى علم معروف و آن عبارتست از علم بمبدء و معاد برنهج قانون اسلام.

ج: كلام بمعناى مصطلح نزد نحاة و آن عبارتست از آنچه مصنّف و شارح در اينجا درباره‌اش گفته‌اند و شرح آن اينست:

كلام ما طائفه نحوى‌ها عبارتست از لفظى كه مفيد باشد.

شارح در ذيل اين عبارت مى‌گويد:

لفظ: صوتى است كه برمخرج دهان تكيه داشته و از آن خارج گردد، بنابراين آنچه لفظ نيست همچون دوّالّ چهارگانه‌

( خطّ، عقد، نصب، اشاره).

با اين قيد از تعريف كلام خارج مى‌گردد.