نطقا: فعل ماضى، الفش اطلاقى است، خبر براى « بعضهم » و جمله اسميّه مصراع دوّم معطوف است به جمله اسميّه مصراع اوّل.

ترجمه:

جمع الّذى، اولى و الّذين بطور مطلق مى‌باشد و بعضى از علماء در حال رفعى با واو نطق كرده‌اند.

شرح عربى:

جمع الّذى اولى، للعاقل و غيره و ندر مجيئها لجمع المؤنّث و اجتمع الامران فى قوله:

و فى قوله كغيره « جمع » تسامح.

و للّذى ايضا، الّذين، للعاقل فقط و هو بالياء، مطلقا، رفعا و نصبا و جرّا و لم يعرب فى هذه الحالة مع انّ الجمع من خصائص الاسماء، لانّ الّذين كما سبق للعقلاء فقط و الّذى عامّ له و لغيره، فلم يجريا على سنن الجموع المتمكّنة.

و قد يستعمل الّذى بمعنى الجمع كقوله تعالى: كمثل الّذى استوقد نارا.

و بعضهم بالواو و رفعا نطقا، فقال:

ترجمه و شرح:

صيغه جمع و برخى از احكام آن‌

مصنّف گويد:

اولى جمع الّذى است.

شارح گويد:

كلمه « اولى » را براى عاقل و غير آن هردو استعمال مى‌كنند و بكار بردنش در جمع مؤنّث نادر و قليل مى‌باشد و در بيتى كه از ابو ذويب هذلى نقل شده اينكلمه در هردو جمع (يعنى عاقل و غير عاقل) استعمال گرديده: