ترجمه و شرح:

انحاء وقوع علم در كلام‌

مصنّف گويد:

علم در كلام بسه نحو مى‌آيد:

1- اسم.

2- كنيه.

3- لقب.

شارح گويد:

اسم آنستكه نه كنيه بوده و نه لقب باشد.

مؤلّف گويد:

يعنى نه لفظ « اب » و « امّ » در اوّلش بوده و نه مشتمل برمدح و يا مذمّت باشد مانند لفظ على كه اسم براى شخص نهاده باشند.

سپس شارح گويد:

كنيه: آنستكه در صدر و ابتدايش لفظ « اب » يا « امّ » واقع شده باشد مانند ابو الحسن و ام كلثوم.

بعضى گفته‌اند: كنيه آنستكه در اوّلش ابن يا ابنة قرار گرفته باشد.

و بهرتقدير كلمه « كنيه » از كنيت» بمعناى « سترت » مشتقّ مى‌باشد همانطوريكه لفظ « كنايه » نيز از آن اخذ شده.

و اعراب كنيه را بمنطور تعظيم و احترام اشخاص بكار مى‌برند.

و امّا لقب: عبارتست از علمى كه مشعر به مدح و يا ذمّ داشته باشد.

علمى كه مشعر بمدح باشد مثل اينكه لقب شخص را حاتم گذارند تا بدينوسيله او را مورد مدح قرار داده و بفهماند كه صفت جود در او است.

و علمى كه مشعر به ذمّ باشد نظير اينكه لقب كسى را ابليس گذارند.