آراء در وجه بناء ضمائر

شارح گويد:

جهت مبنى بودن ضمائر اينستكه در معنا با حروف شبيه هستند و بعبارت ديگر:

شباهت معنوى با حروف دارند زيرا تكلّم و خطاب و غيبت جملگى از معانى حروف مى‌باشند.

ولى برخى گفته‌اند: شباهت آنها بحروف افتقارى است لذا از اينجهت مبنى هستند.

بعضى ديگر گفته‌اند: علّت بناء در ضمائر اينستكه بسيارى از آنها شباهت وضعى بحروف دارند.

و پاره‌اى ديگر گفته‌اند: علّت مبنى بودن ضمائر اينستكه باعراب نيازى ندارند زيرا اختلاف صيغ در ضمائر آنها را از معرب شدن بى‌نياز و غير محتاج قرار داده چه آنكه در مورد رفع صيغ مخصوص و در جاى نصب صيغه‌هاى ديگر و در صورت جرّ صيغه‌هاى مجرور بكار مى‌روند چنانچه در مفرد و تثنيه و جمع هريك صيغه‌هاى عليحدّه و جداگانه وجود دارد كه با اين ترتيب ديگر احتياجى نيست ضمير معرب گردد چون اعراب براى نشان دادن دگرگونى كلمه است و وقتى اين معنا از راه ديگر حاصل و تأمين شد اعمال آن تحصيل حاصل مى‌گردد.

مصنّف تمام اين اقوال غير از رأى اوّل را در كتاب تسهيل حكايت و نقل نموده است.

سپس مصنّف گويد:

لفظ ضمير مجرور مانند ضمير منصوب است.

شارح گويد: