بلفظ: جار و مجرور، متعلّق است به « تقرّب » ، موصوف.

موجز: اسم مفعول، نكره، مشتقّ، صفت براى « لفظ ».

واو: حرف عاطف، مهمله، مبنى.

تبسط: فعل مضارع، ثلاثى مجرّد از باب نصر، ينصر، معلوم، متعدّى و ضمير فاعلى در آن مستتر است باستتار جايزى كه به « الفيّه » راجع است.

البذل: اسم، معرفه، مصدر، مفعول براى « تبسط ».

بوعد: جار و مجرور، متعلّق است به « تبسط » موصوف.

منجز: اسم مفعول، نكره، مشتقّ، صفت براى « وعد ».

ترجمه:

كتاب الفيّه نزديك مى‌گرداند مسائل غامض و دور از اذهان را بواسطه عبارتى كوتاه و مى‌گستراند سفره بخشش و عطاء را بوعده‌اى بس سريع الوفاء و بدون فاصله.

[دنباله شرح خطبه‌]

شرح عربى:

تقرّب هذه الالفيّة لافهام الطّالبين الاقصى اى الابعد من غوامض المسائل فيصير واضحا.

بلفظ موجز، قليل الحروف، كثير المعنى.

و الباء « للسّببيّة ».

و لا بدع فى كون الايجاز سببا لسرعة الفهم كما فى رايت عبد اللّه و اكرمته دون اكرمت عبد اللّه.

و يجوز ان يكون بمعنى « مع » قاله ابن جماعة.

ترجمه و شرح:

اين كتاب الفيّه به فهم‌ها و اذهان طالبين علم نحو مطالب اقصى يعنى ابعد از مسائل غامضه علم نحو را نزديك نموده و در نتيجه اين مسائل واضح و روشن مى‌شوند.

و اين تقريب بواسطه الفاظى موجز يعنى كم‌حروف و پرمعنا صورت مى‌گيرد.