ترجمه و شرح:

اعراب رفع در تثنيه‌و كلمه «كلا»

مصنّف گويد:

رفع تثنيه بواسطه الف است.

شارح گويد:

تثنيه طبق آنچه از كتاب تسهيل استفاده مى‌شود عبارتست از اسمى كه بردو چيز متّفق اللّفظ بواسطه زياد كردن الف و نون يا ياء و نون مكسور در آخرش دلالت كند نظير رجلان و رجلين.

پس در تحقّق و وجود آن سه شرط معتبر است:

الف: آنكه مدلولش دو چيز باشد بنابراين مفرد همچون « زيد » از آن خارج است.

ب: لفظ آندو چيز همچون حقيقتشان بايد متّفق و متّحد باشد بنابراين « قمران » يعنى شمس و قمر تثنيه نيست چون مدلولش در لفظ باهم متّفق نمى‌باشند.

ج: الف و نون مكسور يا ياء و نون مكسور در آخرش زائد باشد بنابراين الفاظ: كلا و كلتا و اثنان و اثنتان بواسطه زائد نبودن الف و نون تثنيه نمى‌باشند.

سپس مصنّف گويد:

و « كلا » را نيز بواسطه الف رفع بده مشروط باينكه بضمير اضافه شود.

شارح گويد:

كلمه « كلا » از نظر اهل بصره اسم مفرد بوده كه بردو مذكّر اطلاق مى‌شود و همانطوريكه مصنّف آورده تنها در صورتى رفع آن به الف است كه بضمير اضافه شود مانند: جائنى الرّجلان كلاهما.

بنابراين اگر به ضمير اضافه نشده بلكه به اسم ظاهر اضافه شده باشد