ترجمه :

عكس مشروطه و عرفيّه عامّه‌

مرحوم محشّى در ذيل عبارت مصنّف كه ميگويد « العامتان » ميفرمايد :

مقصود از « عامّتان » مشروطه عامه و « عرفيّه عامّه » است و چنانچه مصنّف در متن آورده عكس ايندو نيز حينيّه مطلقه است .

مثلا قضيّه ذيل :

بالضرورة كلّ كاتب متحرّك الاصابع ماام كاتبا ( هر نويسنده‌اى در وقت نوشتن انگشتانش حركت مى‌كند ) قضيّه مشروطه عامّه است كه اگر بجاى كلمه « بالضّرورة » لفظ « دائما » را قرار دهيم بقضيّه عرفيّه عامّه مبدّل ميشود و بهر تقدير صحيح و صادق است حال مدّعى اينستكه عكس آن قضىّ حينيّه مطلقه است بشرح زير :

بعض متحرك الاصابع كاتب بالفعل حين هو متحرّك الاصابع ( يعنى بعضى از كسانيكه انگشتانشان حركت مى‌كند در حين حركت در يكى از سه زمان نويسنده مى‌باشند ) كه اين قضيّه نيز همچون اصلش صادق و صحيح مى‌باشد .

دليل خلف و بيان عكس‌

دليل ما بر اينكه عكس دو قضيّه نامبرده حينيّه مطلقه است اينكه اگر عكس مذكور صادق نباشد ناچار بايد نقيض آن صدق كند و آن عبارتست از :

دائما لا شئ من متحرك الاصابع بكاتب مادام متحرك الاصابع ( دائما هيچ فردى از افراد متحرّك الاصابع در وقت حركت انگشتان كاتب نيست ).

آثار الباقية في شرح الحاشية، ص