و يا بر موضوعى است كه در ذهن وجود دارد مثل اينكه بگوئيم :

شريك البارى ممتنع يعنى هر موجودى كه در عقل يافت شود و عقل آنرا شريك البارى داند در ذهن موصوف است باينكه در خارج ممتنع الوجود مى‌باشد .

البتّه اهل ميزان اينموجود فرضى را منحصرا در موضوعاتى تصوير و فرض كرده‌اند كه افرادممكن التحقق در خارج نداشته باشند .

متن : و قد يجعل حرف السّلب جزء من جزء منها فتسمّى معدولة و الّا فمحصّلة.

ترجمه : و گاهى حرف سلب را جزء يكى از اجزاء قضيّه قرار داده و بآن قضيّه معدوله گويند ولى در غير اينصورت از قضيّه به محصّله نام ميبرند .

حاشيه : قوله : حرف السّلب :

كلا و ليس و غيرهما ممّا يشاركهما فى معنى السّلب .

ترجمه : مرحوم محشّى در ذيل « حرف السّلب » كه در كلام مصنّف آمده ميفرمايد :

حرف سلب مانند « لا » و « ليس » و غير ايندو از اداتى كه در معناى سلب با ايندو شاركند .

حاشيه : قوله : من جزء :

امّا من الموضوع فقط اومن المحمول فقط اومن كليهما .

فالقضيّة على الاوّل تسمّى معدولة الموضوع و على الثانى تسمّى معدولة المحمول و على الثالث تسمّى معدولة الطّرفين .

آثار الباقية في شرح الحاشية، ص