الف: آنكه ملتزم شدن به حذف جمله معطوف عليه مستلزم تكلّف است.

ب: حذف در تمام مواضع مطّرد نيست.

شرح وجه اوّل‌

اما شرح وجه اوّل ضعف و اينكه اينقائلين مرتكب تكلّف شده‌اند، جهت آن اينستكه: قائلين مزبور مى‌بايد ادعاء كنند از كلام جمله‌اى حذف شده و پرواضح است كه حذف تكلّف مى‌باشد.

اگر ايشان در مقام معارضه و مقابله برآمده و بگويند:

طبق نظريه سيبويه و جمهور نيز بايد مرتكب تكلّف شد زيرا بنابر عقيده اينان مى‌بايد ملزم شويم جزئى از جمله معطوف كه همزه باشد بر عاطف مقدم گشته و اين نيز تكلّف است.

در جواب گوئيم:

در مقام مقابله و سنجش تكلّفى كه بنابر رأى سيبويه و جمهور لازم مى‌آيد التزام بآن سهل‌تر و آسان‌تر است زيرا بنابر نظريّه طرفين كلام مشتمل بر مجاز است منتهى مجازى كه طبق رأى سيبويه و جمهور لازم آيد چون لفظ آن كمتر است لاجرم در مقام پذيرفتن و التزام بآن آسان‌تر مى‌باشد.

از اين گذشته در مجازى كه بقول سيبويه و جمهور لازم مى‌آيد يك جهت مثبتى وجود دارد كه موجب ترجيح آن بر مجازى كه طبق قول زمخشرى و جماعت لازم آيد مى‌باشد و آن اينستكه در مجاز مزبور تنبيه است بر اصالت شيئى در شيئى يعنى اصالت هزه در تصدير و اينمعنا بنابر مجاز ديگر مفقود مى‌باشد.

شرح وجه دوّم‌

و اما شرح وجه دوّم و اينكه گفته ايشان در تمام مواضع مطرّد و شايع نيست، بايد بگوئيم: مثلا در مثل فرموده حقتعالى: