اسم الکتاب : الکلام الغنی؛ شرح فارسی بر باب اول مغنی المؤلف : ذهنی تهرانی، سید محمد جواد الجزء : 1 صفحة : 273
كه توحيد و يگانهپرستى حق است نه شرك ورزيدن و اصطلاحا اينقسم از
حصر را قصر قلب خوانند زيرا اعتقاد مخاطب را مقلوب نموده و ضدّ آنرا امضاء و تثبيت
مىكنند و حاصل كلام آنكه:
صرف منحصر نبودن وحى در توحيد در مورد آيه نبايد موجب آن شود كه منكر
افاده حصر بطور مطلق شويم و اگر ابو حيان در مورد آيه بخواهد بمجرّد منحصر نبودن
وحى در توحيد حصر را انكار نمايد پس وى در مثل «وما محمّد الّا رسول» چه خواهد گفت و آيا مىتواند
افاده حصر را در آن نفى نمايد بااينكه ادات حصر كه ماء نافيه و الّا باشد در آن
آمده و بدون ترديد و شك از ايندو معناى حصر استفاده مىشود و مسلّما وى حصر را در
اينجا انكار ندارد بااينكه صفت حضرت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم منحصر در رسالت
نيست و بعبارت ديگر:
اگر منشاء انكار حصر در آيه سابق الذكر صرف منحصر نبودن وحى در توحيد
است پس مىبايد در اينجا نيز چون صفت آنجناب در رسالت منحصر نمىباشد حصر را ابو
حيان انكار كند درحاليكه وى نميتواند بآن قائل گردد چه آنكه براى افاده حصر در
اينجا مىگوئيم:
چون مردم موت و مرگ پيامبر را امر عظيمى تلقّى مىكردند گويا ببقاء
آن حضرت معتقد بودند يعنى صفت بقاء را براى جنابش ثابت مىدانستند لذا خداوند
متعال در اين آيه
(و ما محمد الّا رسول) درصدد نفى خصوص صفت بقاء بوده
لذا فرموده:
پيامبر اكرم فقط رسول بوده و اين صفت رسالت تنها براى او ثابت است
يعنى بقاء در حق وى نمىباشد پس حصر بملاحظه نفى خصوص صفت بقاء مىباشد نه صفات
ديگر و اصطلاحا اين قسم از حصر را قصر افراد خوانند.
شرح
قوله: ان تكون حرف توكيد: مقصود « انّ » مشبهة بالفعل است.
قوله: و من هنا صحّ للزمخشرى: مشاراليه « هنا » فرع بودن « ان » مفتوحه بر « انّ »
اسم الکتاب : الکلام الغنی؛ شرح فارسی بر باب اول مغنی المؤلف : ذهنی تهرانی، سید محمد جواد الجزء : 1 صفحة : 273