يعنى: اگر بمانى و يا بروى، پس خداوند متعال محافظت مى‌كند آنچه را كه بآن روى آورده يا چيزى را كه از خود بجاى مى‌گذارى مقصود اهل و مال باشد.

شاهد در « امّا » دوّمى است كه طبق روايتى كه شده بفتح همزه بوده و اوّلى مكسوره مى‌باشد و مقتضاى عطف آنستكه هردو بمعناى شرط باشند، حال اگر « ان » دوّمى كه مفتوح است مصدريّه باشد نه شرطيّه لازمه‌اش آنستكه مفرد را بر جمله عطف كرده‌ايم.

توجيه ابن حاجب و مناقشه مصنّف در آن‌

ابن حاجب در توجيه عطف راه تعسّف را پيموده و گفته است:

چون معناى « ان جئتنى اكرمتك» با « اكرمك لاتيانك ايّاى» يكى است لذا ميتوان در بيت مذكور تعليل را بر شرط عطف نمود فلذا صحيح است كه گفته شود:

ان جئتنى و احسنت الىّ اكرمتك (اگر نزد من آئى و بمن احسان كنى بتو اكرام خواهم نمود) چنانچه ميتوانى بگوئى:

ان جئتنى و لاحسانك الىّ اكرمتك.

و همانطورى كه مشاهده مى‌شود جواب را هم براى شرط آورده و هم براى تعليل.

پايان كلام ابن حاجب‌

مصنّف گويد:

گمان نمى‌كنم عرب هيچگاه تفّوه به چنين كلامى كرده باشند و تعليل را به شرط عطف نموده و جواب را براى هردو بياورند.

شرح‌

قوله: و يرجّحه عندى امور: ضمير منصوبى در « يرجّحه » به معناى شرطيّه راجع است.

قوله: و الاصل التوافق: يعنى التوافق فى المعنى.