قائل بر فزونى صفات بر ذات خدا مى باشند، در كتب ملل و نحل، صفاتيه،[1]كسانى كه قائل به وحدت، به نام «نفاة صفات» ناميده مى شود.[2] البته در اين نوع تسميه كاملاً خلط مبحث شده، و بى جهت گروه دوم به عنوان «نافيان صفات» خوانده شده اند و هرگز قائلان بر يكسان بودن صفات با ذات نافين صفات جمال حق نيستند چنانكه از بررسى آينده روشن مى شود. و در اين ميان فقط يك نفر از معتزله در عداد نافيان صفات است، چنان كه به توضيح آن خواهيم پرداخت.

فزونى صفات بر ذات

تمام فرق اسلامى خدا را با يك رشته صفات كه حاكى از جمال و كمال اوست توصيف مى كنند و همگان او را عالم و قادر و حىّ مى خوانند، اگر اختلافى هست كه در كيفيت نسبت اين صفات با ذات او است.

اهل حديث و كلابيه و شيخ اشعرى و پيروان وى همگى مى گويند: خدا داراى صفات كمالى قديم است كه افزون بر ذات مى باشد، برخى از آنها بر قديم بودن صفات تصريح كرده و برخى از ترس تعدد قدما از آن خوددارى كرده اند ولى همگان آنها از لوازم ذات مى شمارند كه طبعاً قديم خواهد بود. شهرستانى مى گويد: گروهى از گذشتگان خدا را با رشته صفات ازلى از علم و قدرت و حيات... توصيف مى كنند و در اين قسمت ميان صفات ذات و صفات فعل فرقى نمى گذارند و هر دو را افزون بر ذات مى دانند.[3]