« حيث » به صورت مبنى بر ضم وارد مى‌شود و بنابراين، هرگاه ظرف واقع شود، محلا منصوب و وقتى بر سر آن حرف « من » داخل مى‌شود، محلا مجرور خواهد بود.

به يك مثال از قرآن كريم توجّه كنيد:

... سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ‌ [1]

مثال بالا از مواردى است كه « من » بر سر « حيث » وارد شده است. از اين‌رو، « من حيث» جار و مجرور، متعلّق به « سنستدرجهم » و « حيث »، مبنى و محلا مجرور و مضاف و جمله « لا يعلمون»، مضاف اليه و محلا مجرور است.

2. « اذ »: ظرف زمان ماضى‌ [2] است، مبنى بر سكون بوده و به جمله اسميه يا فعليه اضافه مى‌شود؛ به مثال زير توجّه كنيد:

« جئت الى المدينة اذ [3] الناس قائمون؛ هنگامى كه مردم ايستاده بودند به سوى شهر آمدم».

در مثال بالا « اذ » ظرف و متعلق به « جئت » است و چون مبنى است، محلا منصوب است و جمله « الناس قائمون» مضاف اليه و محلا مجرور است.

تتمه: برخى از كلمات هرگز اضافه نمى‌شوند؛ مانند ضمير و اسم اشاره؛ اگر چه ممكن است مضاف اليه واقع شوند؛ مانند: « كتابه، دليل ذلك».

نگاهى به كتاب‌هاى ديگر

بعض الاسماء يضاف أبدا فلا يستعمل مفردا أبدا نحو « كل » و « بعض »؛ فاذا استعمل « كل » او « بعض » مفردا كان تنوينه عوضا عن المضاف اليه. نحو « فضّلنا بعضهم على بعض أي فضّلنا بعضهم على بعضهم. (حاشية الصبّان، ج 3، ص 250، با تصرّف).

تمرين‌

1. در عبارات شريفه ذيل ضمن تركيب، مباحث آموخته شده را بر آنها تطبيق كنيد:

[1] . اعراف، آيه 182.

[2] . در نحو 2 مباحث ديگرى در مورد « اذ » مطرح خواهد شد. استعمالات ديگرى نيز براى « اذ » در كتاب‌ها مفصل ذكر شده است.

[3] . « اذ » مبنى بر سكون است و حركت كسره براى آن است كه اجتماع دو سكون (سكون « ذال » در « اذ » و « نون ») نشود، يعنى هنگامى كه دو ساكن باهم جمع شوند، (حرف اول) مكسور مى‌شود.