باشد. (در مثال الف، چون خاتم از حديد گرفته شده، پس خاتم بعض حديد است).

ثانيا بتوان مضاف اليه را به مضاف اسناد داد. (يعنى بتوان گفت: « الخاتم حديد»)

صورت دوّم: در تركيب‌هايى چون « صلاة المسجد»، « رحلة الصيف؛ كوچ تابستان» مضاف اليه در برگيرنده مضاف است؛ به عبارت ديگر: مضاف اليه ظرف مضاف است؛ گويى اين تركيب‌ها چنينند: « صلاة في المسجد»، « رحلة في الصيف»، به اين‌گونه تركيب‌هاى اضافى كه مضاف اليه ظرف مضاف است، « اضافه ظرفيه» گويند.

صورت سوّم: به مثال‌هايى چون « ثوب زيد»، « يد زيد» كه مضاف ملك مضاف اليه (مثال اوّل) است يا اختصاص به مضاف اليه دارد (مثال دوّم) « اضافه اختصاصيه» گويند.

تبصره: معناى اختصاص در بسيارى از تركيب‌ها مى‌تواند وارد شود؛ به همين دليل در صورتى اضافه را به معناى اختصاص حمل مى‌كنيم كه صورت اوّل و دوّم مقصود متكلم نباشد.

تغييرات مضاف بر اثر اضافه‌

در تركيب‌هاى اضافى، كلمه‌اى كه مضاف واقع مى‌شود تغييراتى پيدا مى‌كند كه در زير بيان مى‌شود.

1) در صورتى كه كلمه تنوين داشته باشد، تنوين خود را از دست مى‌دهد. مانند:

ثوب+ زيد- ثوب زيد.

2) در صورتى كه مضاف نون تثنيه يا جمع داشته باشد، نون مضاف حذف مى‌شود؛ مانند: ثوبان+ زيد- ثوبا زيد و مسلمون+ المدينة- مسلمو المدينة

تتمه‌

همان‌طور كه مضاف اليه مى‌تواند مفرد باشد، مى‌تواند جمله نيز باشد. در اين قسمت با برخى از كلماتى كه به جمله اضافه مى‌شوند، آشنا مى‌شويم:

1. « حيث »: اين اسم، ظرف مكان است و گاه بر سر آن حرف جر « من » داخل مى‌شود [1] و در هرصورت به جمله اسميه يا فعليه اضافه مى‌شود؛ به مثال زير توجّه كنيد:

« جلست حيث جلست؛ نشستم در مكانى كه تو نشستى».

[1] . موارد ديگر نيز استعمال شده‌اند كه از بحث ما خارج است.