26 اضافه‌

در عبارات: « هذا ثوب زيد؛ اين لباس زيد است».

از « ثوب زيد» چه معنايى مى‌فهميد؟ « ثوب زيد» بيان مى‌كند كه ثوب (لباس) تعلّق به زيد دارد، بدين معنا كه ثوب، مال زيد است. گوينده، اين معنا يعنى تعلّق ثوب به زيد را با تركيب دو كلمه بيان كرده است كه در اين تركيب، كلمه دوّم مجرور است. به اين‌گونه تركيب‌ها كه نوعى از تعلّق كلمه اوّل به كلمه دوّم را مى‌رساند، « تركيب اضافى» گويند؛ به كلمه اول « مضاف » و به كلمه دوّم « مضاف اليه» گفته مى‌شود.

اعراب مضاف و مضاف اليه‌

همان‌طور كه گفته شد، مضاف اليه مجرور است، ولى مضاف با توجّه به نقش آن در جمله اعراب مى‌گيرد. براى نمونه در عبارت بالا، مضاف مرفوع است، زيرا « خبر » واقع شده است.

اقسام اضافه‌

همان‌طور كه گفته شد، اضافه نوعى تعلّق مضاف به مضاف اليه را مى‌رساند. با توجّه به اين‌كه تعلّق و ارتباط بين مضاف و مضاف اليه، به صورت‌هاى گوناگون مى‌تواند باشد، در علم نحو آنها را در قالب اقسام زير بيان كرده‌اند:

اوّل: به تركيب‌هاى چون « خاتم حديد؛ انگشتر آهنى»، « ثوب حرير؛ لباس حرير» كه در آنها مضاف اليه جنس مضاف را بيان مى‌كند، يعنى مضاف اليه نوعى بيان براى مضاف است، « اضافه بيانيه» گفته مى‌شود و ضابطه تشخيص آن چنين است: اولا مضاف بعض مضاف اليه‌