فخر رازى در شرح عبارت بو على استنباط خود را چنين بيان مى‌كند:

«فكر و حدس داراى حد اشتراك و حد افتراق‌اند، وجه اشتراك آنكه هردو عبارت از حركت ذهن از حد وسط بمطلوب‌اند، وجه افتراق آنكه در فكر حركت ذهن اول از مطلوب بسمت حد وسط است و پس از تحصيل حد وسط، مجددا حركت بسمت مطلوب، امّا در حدس، توجه ذهن اوّل بحد وسط است، سپس حركت بسمت مطلوب، در اين فرض چنانچه در حدس، شوق بتحصيل حد وسط نباشد آگاهى بحد وسط بر مطلوب مقدم است و اگر در آن شوق بتحصيل حد وسط باشد آگاهى بحد وسط پس از آگاهى مطلوب است، نهايت آنكه حصول حد وسط در ذهن نسبت بحصول شوق بتحصيل حد وسط كمى تأخر دارد و در فكر حصول حد وسط بذهن نسبت بحصول شوق بتحصيل آن تأخر بيشترى دارد[1]».

خواجه اين استنباط فخر رازى را در فرق ميان حدس و فكر ناصواب مى‌داند، به اين بيان:

«اين استنباط فخر رازى، هم مخالف با كلام بو على است و هم متناقض با كلام خود او است. مخالفتش با كلام بو على در اين است كه او در «حدس»، قائل بحركت- حركت از حدّ وسط به مطلوب- است درحالى‌كه بو على وجود حركت را در حدس منكر است و حصول مطلوب و حد وسط را در ذهن دفعى مى‌داند. متناقض بودن كلامش هم در اين است كه در تعريف حدس آورده: ابتدا حدّ وسط به ذهن مى‌آيد، سپس ذهن متوجه مطلوب مى‌گردد كه در اين صورت ادراك مطلوب، متأخّر از ادراك حد وسط است با اين وصف مى‌گويد، گاهى هم، ادراك مطلوب بر ادراك حد وسط مقدم مى‌گردد و اين تناقض است‌[2]».

[1].... اءنّ الحدس و الفكر يشتركان فى امر و يفترقان فى امر آخر فالذى يشتركان فيه فهو انّ لكل واحد منهما حركة تعرض للذهن من الحدّ الاوسط الى المطلوب و أمّا الذى يفترقان فهو ان الفكر يوضع المطلوب اوّلا ثم يطلب الحد الاوسط الذى ينتجه ثانيا ... و امّا فى الحدس ... الحد الاوسط ... قد يكون بغير شوق الى تحصيله فيكون الشعور بالوسط متقدّما على الشعور بالمطلوب و قد يكون لاجل شوق منه الى تحصيله فيكون الشعور بالوسط متأخّرا عن الشعور بالمطلوب الّا أنّ حصول الوسط فى الذهن لا يتأخّر عن حصول الشوق الا قليلا الى تحصيله و فى الفكر يتأخّر كثيرا- فخر رازى- شرح اشارات- المطبعة الخيرية- مصر 1325 ه ج 1 ص 156.

[2]و الفاضل الشّارح جعل الحركة الثانية مشتركة بينهما و خصّ الاولى بالفكر دون الحدس ... و ذلك خبط يشتمل مع مخالفة المتن على التناقض الصريح .... خواجه نصير طوسى- شرح اشارات- انتشارات حيدرى- تهران 1379 ه- ج 2- صفحه 359.