و امّا به جهت آشنايى با مضمون رساله با اينكه اين رساله مسلّما از ملا صدرا نيست، به بيان چند جمله‌اى در معرّفى اجمالى اين رساله بسنده مى‌كنيم:

يكى از شبهات مشهوره ابن كمّونه (متوفّى: 683، صاحب كتاب مبسوط «الكاشف» و «شرح تلويحات») در مباحث فلسفى شبهه تعدد واجب است كه بسيارى از اعاظم از جواب آن درماندند. از ديگر شبهات غير مشهوره او شبهه جذر اصمّ است كه خلاف اسم آن شبهه‌اى رياضى نيست بلكه شبهه‌اى منطقى- فلسفى است. پس از طرح اين شبهه عده‌اى از حكماء بر اين شبهه جواب نگاشتند كه از محقق دشتكى‌ [111]، ملا جلال دوانى‌ [112] و محمد جعفر خفرى‌ [113] مى‌توان نام برد.

تقرير اصل شبهه:

مقدمة بايد گفت در علم منطق مقرّر شده است هر قضيه‌اى يا صادق است يا كاذب، به صورت منفصله حقيقيّه. اصل اين شبهه در واقع نفى همين اصل مسلّم منطقى است. بيان شبهه چنين است: اگر شخصى بگويد: «گفتار من امروز كاذب است» [114]، اين قضيه از دو حالت خارج نيست، يا اين گوينده قولش مطابق نفس الامر است يا نيست، و در هر دو حال قضيه در حال واحد هم كاذب است و هم صادق. زيرا اگر اين شخص گفتارش در نفس الامر صادق باشد محمول قضيه‌

[111] - ر. ك: كتابخانه مركزى دانشگاه شماره: 1928، 5924، اهدايى مشكاة: 1257.

[112] - ر. ك: كتابخانه مركزى دانشگاه شماره: 6616، اهدايى مشكاة: 1257.

[113] - ر. ك: كتابخانه اهدايى مشكاة: شماره 888.

[114] - در پاره‌اى از رسائل، و همچنين رساله مورد بحث ما، در تقرير شبهه چنين آمده است: اگر كسى بگويد: «هرچه من فردا بگويم دروغ خواهد بود» و از سويى در روز بعد (فردا) بگويد: «هر آنچه ديروز گفتم دروغ بود»، در اين صورت در تحليل منطقى اين بيان دچار اشكال خواهيم شد. و به اين گونه شبهات در اصطلاح «تناقضات منطقى» گويند، كه مسأله جزئى و وجود ذهنى از اين دست مى‌باشد.