شرح انتقادى بر تفسير شيخ دانست‌ [102]. در تفسير مورد بحث ما در اين مجموعه همين انتقادهاى دوانى و آراء او نيز مورد جرح و تعديل محقّقانه‌اى واقع شده است، و تقريبا اين تفسير: الجمع و المحاكمة بين رأيى الحكيمين شده است. و همين سبك نگارش از سويى موجب استبعاد انتساب آن به صدرا شده است، زيرا با سياق تفاسير ديگر ملا صدرا سازگار نيست-. در هر صورت اين رساله بسيار محقّقانه و دقيق است و از استحكام بيان ويژه‌اى برخوردار مى‌باشد.

لازم به تذكر است كه ملا شمساى گيلانى‌ [103] و حافظ رجب بررسى تفسيرى حكيمانه نيز بر اين سوره نگاشته‌اند، و حكيم ملا على نورى نيز تفسيرى بسيار مبسوط بر اين سوره‌ [104] نوشته كه مشتمل بر يك دوره فلسفه و عرفان در قالب حكمت صدرايى است و متأسفانه تا كنون طبع نگرديده است‌ [105]. حال اگرچه انتساب اين تفسير به آخوند به نزد ما مسلّم نگرديده است، ولى نگارنده بهترين موقعيت را براى نشر آن، در ذيل همين مجموعه دانست.

مأخذ تصحيح: براى تصحيح اين رساله از تنها نسخه يافت شده آن- تا زمان اين تحرير- موجود در كتابخانه مجلس شوراى اسلامى در ذيل مجموعه شماره 1719- به خط شكسته نستعليق استادانه و غير مورخ- استفاده گرديد.

و نظر به اختصار تفسير ناقص موجود در كتابخانه سپهسالار، آن تفسير نيز

[102] - مطبوع در ضمن «الرسائل المختارة» للدوانى، و نيز رضوى: ج 11، ص 676، ش 436.

[103] - ر. ك: فهرست رضوى ج 11، ص: 573، ش: 8991.

[104] - ر. ك: فهرست رضوى ج 11، ص: 574، ش: 7511، ظاهرا قسمتى از اين تفسير از ميرزا حسن نورى است.

[105] - اخيرا استاد معظم حكيم متأله آقاى آشتيانى در ضمن يادنامه استاد محمد تقى شريعتى- نشريه دانشكده ادبيات مشهد- تفسيرى محققانه بر اين سوره نگاشتند.