ايقاظ النائمين‌

كتابى اكه اينك چهره از غبار زمان مى‌زدايد و زيور انتشار مى‌يابد، بى‌هيچ ترديدى از آثار صدرالمتالهين شيرازس است كه بنابر مشرب حكمت ذوقى و اسلوب شهودى نگاشته و بطوريكه ملاحظه خواهيد فرمود، در پاره‌اى موارد به مطالب اسفار اربعه و ساير مؤلفات خود، استناد كرده است.

حدود شانزده سال پيش، روزى در كتابخانه شمس تهران، مجموعه‌اى حاوى چند نسخه خطى به حقير عرضه شد و من بى‌آنكه دقيقا بدانم چيست همين‌قدر كه نام صدرالمتألهين را در ديباچه يكى از رسائل ديدم، آن مجموعه را خريدم. كتابهائى كه در اين مجموعه گرد آمده عبارتند از: الواردات القلبيه، تفسير آيه و ترى الجبال، ايقاظ النائمين و تفسير آيه نور؛ تعداد صفحات مجموعه 500. در آن زمان با كتاب‌هاى واردات و تفسير آيه نور آشنا بودم اما نام ايقاظ النائمين در جزء آثار ملاصدرا برايم تازه بود. با اين همه مطالعه صحفاتى از رساله مرا معتقد ساخت كه نويسنده آن حكيم بارع صدرالمتألهين شيرازى است. مخصوصا كه عباراتى از اسفار الاربعه و شواهد الربوبيه را عينا يا با مختصر تغييرى در آن يافتم؛ در آن روزها پرفسور كربن شرح مشاعر ملاصدرا را با روش كاملا علمى كه در ايران بى‌سابقه بود، با شرح مف صلى از احوال و آثار او به انضمام ترجمه عماد الدوله و ترجمه فرانسوى كتاب به خامه خود، انتشار داد. با مطالعه و ارزيابى كار بزرگ او، بدين نتيجه رسيدم كه كربن بيش ازن هركس ديگرى در آن ايام، از شمار كتابها و رسائل و نسخه‌هاى خطى چاپ نشده آثار ملاصدرا با خبر است. درم عيت دوستى دانشمند به ديدار او كه در تهران بود شتافتم؛ كربن پس از مطالعه چند صفحه از ابتداى ايقاظ النائمين، با اطمينان كامل آن را تأليف ملاصدرا دانست و توصيه كرد كه چاپ عكسى نسخه را عينا و بدون هيچ اظهار نظرى در اختيار اهل تحقيق قرار دهم. بايد اعتراف كنم كه بنابر عللى، از انتشار چاپ عكسى نسخه سرباز زدم و به جستجوى نسخه‌اى ديگر در كتابخانه‌هاى ملى و خصوصى خارج و داخل، همت مقصور داشتم. فهرستهاى بسيارى را مطالعه كردم، دوستان من در اروپا به ياريم شتافتند و خود نيز چندين بار فيشهاى كتب خطى عربى و اسلامى كتابهاى پاريس، لندن، برلن، ژنو و چند شهر تركيه را با شكيبائى خواندم، اما نسخه‌اى نيافتم. انتشار چاپ عكسى‌