آنها صورت مى‌گيرد مركب از دو جزءاند: جزء مشترك و جزء مختص. اكنون اگر در يك تبديل و تبدل اين همانى نباشد، يعنى يك امر واحد مشترك بين دو شى‌ء موجود نباشد و تنها اين غيرآنى تحقق داشته باشد، بدين‌معناست كه شى‌ء اوّل با شى‌ء دوم هيچ ارتباطى ندارد، دو شى‌ء كاملا مجزّا و بى‌ارتباطاند، مانند هردو شى‌ء مجزّا و بى‌ارتباطى كه در عالم وجود دارند.

واضح است كه بين دو شيئى كه هيچ ارتباطى باهم نداشته و ندارند و نخواهند داشت گفتن اينكه يكى تبدّل يافته از ديگرى است بى‌معناست و نيز اگر در يك تبديل و تبدّل اين غيرآنى نباشد و تنها اين‌همانى محقق شود، بدين‌معناست كه اصلا پاى دو شى‌ء در كار نيست، بلكه يك شى‌ء است، زيرا دوئى و تعدّد فرع بر غيريّت است، پس مستلزم نحوى اين غيرآنى است و روشن است تبديل و تبدل بين يك شى‌ء و خودش بى‌معناست. پس لب كلام اينكه قوام هر تبديل و تبدلى به دو چيز است: 1- يك امر واحد مشترك كه ملاك اين همانى است؛ 2- يك يا دو امر مختص كه ملاك اين غيرآنى هستند.

اكنون پذيرفتن اينكه بين مفهوم اسمى و حرفى مورد بحث اين همانى وجود دارد به معناى پذيرفتن تبديل و تبدل بين آن دو مفهوم است، زيرا وجود اين غيرآنى بين مفهوم اسمى و حرفى امرى است بديهى، پس با قبول اين همانى بين آنها ملاك تبديل و تبدل فراهم است، توضيح اينكه با توجه به مطالبى كه در درباره جامع ذاتى بيان شد و همچنين توضيحاتى كه درباره سؤال دوم مدّعا ارائه گرديد، خود مفهوم كه فى نفسه نه اسمى است و نه حرفى مشترك بين مفهوم اسمى و حرفى است، پس آن امر واحد مشتركى كه مناط اين همانى است همان ذات خود مفهوم است لا بشرط از اسميّت و حرفيّت امّا دو امر مختصى كه ملاك اين غيرآنى هستند عبارت‌اند از اسميّت و حرفيّت، يعنى نحوه وجود ذهنى استقلالى و نحوه وجود تعلقى.

به لحاظ ذات مفهوم لا بشرط (جامع ذاتى) كه مشترك است اين مفهوم اسمى همان مفهوم حرفى است و به لحاظ نحوه وجود ذهنى كه در يكى تعلقى و حرفى است و در ديگرى استقلالى و اسمى اين مفهوم غير از آن است، پس بين اين دو مفهوم هم اين همانى برقرار است و هم اين غيرآنى، پس مقوّمات تبديل و تبدل موجودند و طبعا حقيقت تبديل و تبدل بين آنها صادق است. درنتيجه، آن مفهوم حرفى، كه با نظر غيراستقلالى به‌وجود رابط حاصل‌شده بود، تبديل شده است به اين معناى اسمى، كه با نظر استقلالى به آن حاصل گرديده است.

البته غفلت از اين نكته جايز نيست كه در تبديل و تبدلات خارجى آن امر مشترك، كه‌