اسم الکتاب : شرح نهاية الحكمة( مصباح) المؤلف : مصباح یزدی، محمد تقی الجزء : 1 صفحة : 241
دو مطلب فوق در حكم مقدمه
اول و دوم برهان اثبات وجود رابط در خارج است. مقدمه ديگرى به دو مقدمه فوق اضافه
مىكنيم:
ج) هليات مركبه خارجيه
صادق با تمام اجزا منطبق بر خارج هستند؛ يعنى، در اين قضايا همانطور كه هريك از
موضوع و محمول منطبق بر خارجاند و مصداقى خاص به خود دارند، نسبت بين موضوع و
محمول (كه جزء ديگر قضيه است) نيز منطبق بر خارج است و مصداقى خاص به خود دارد. پس
همانطور كه در ظرف قضيه و ذهن وجود رابط و نسبتى هست كه حيثيت آن جز حيثيت ربط
بين وجود ذهنى موضوع و محمول نيست، در مطابق قضيه، يعنى در ظرف خارج، نيز وجود
رابط و نسبتى هست كه حيثيت آن جز حيثيت ربط بين وجود خارجى موضوع و محمول نيست. به
عبارت ديگر، همانطور كه خارجى بودن و منطبق بودن قضيه بر خارج اقتضا مىكند كه
هريك از موضوع و محمول، كه مفهومى اسمى و مستقلاند، در خارج مصداق و وجودى مستقل
داشته باشند، نيز اقتضا مىكند كه نسبت حكميه، كه مفهومى است حرفى و عين الربط به
مفهوم موضوع و محمول، در خارج مصداق و وجودى عين الربط بهوجود موضوع و محمول
داشته باشد.
اكنون مىگوييم كه بنابر
مقدمه اوّل هليات مركبه خارجيه صادق داريم و بنابر مقدمه دوم اين هليات، همانطور
كه شامل دو مفهوم اسمى موضوع و محمولاند، شامل مفهومى حرفى، كه رابط بين موضوع و
محمول است، نيز هستند و بنابر مقدمه سوم اين هليات، چون خارجيهاند، تمام اجزايشان
منطبق بر خارج است و هريك از آنها در خارج وجود خاص به خود دارد.
پس چنانكه موضوع و
محمولشان در خارج وجود خاص به خود دارند، مفهوم حرفى موجود بين آن دو، يعنى نسبت
بين موضوع و محمول، نيز در خارج مصداقى دارد كه وجودش عين الربط بهوجود خارجى
موضوع و محمول است. بنابراين، در خارج وجودى داريم كه حيثيتى جز حيثيت ربط بين دو
وجود ديگر ندارد و مقصود از وجود رابط در خارج (در مقابل وجود مستقل) جز اين نيست.
تا اينجا، وجود رابط در
خارج ثابت شد ولى براى اثبات وجود مستقل در خارج احتياج به برهان و دليل نيست،
بلكه امرى است بديهى. زيرا اگر كسى منكر وجود مستقل در خارج باشد، بايد يكى از دو
شق را بپذيرد: يا بكلى منكر وجود خارج بشود و قائل به هيچ وجودى نباشد، يا اگر
قائل بشود كه در خارج وجودهائى داريم، بايد همه آنها را از سنخ وجود رابط
اسم الکتاب : شرح نهاية الحكمة( مصباح) المؤلف : مصباح یزدی، محمد تقی الجزء : 1 صفحة : 241